Turkiston konfessiyalarga oid ilmiy tadqiqotlar
DOI:
https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2024-3/10Keywords:
Марказий Осиё, тарихшунослик, Туркистон, Россия ҳукумати, конфессияларAbstract
Октябр инқилобидан олдинги Туркистон тарихшунослиги Россия ҳукуматининг конфессиялараро сиёсатини, айниқса, исломий бўлмаган жамоаларга нисбатан сиёсатини ўрганишда сезиларли бўшлиқни кўрсатади. Исломий конфессия бўйича кенг тадқиқотлар мавжуд бўлиб, маҳаллий ва хорижий олимлар Исломнинг Россия ҳукумати билан муносабатларининг турли жиҳатларини ўрганган бўлсалар-да, ноисломий конфессиялар бўйича махсус тадқиқотлар кам учрайди. Н.П. Остроумов ва В.П. Наливкин каби олимларнинг асосий ишлари, қимматли маълумотлар тақдим этишига қарамай, Россия ҳукуматининг диний озчиликларга бўлган ёндашувининг кенг қамровли таҳлилига эътибор қаратмаган.
Бундан ташқари, Ж. Шуйлер каби хорижий саёҳатчилар ва олимлар минтақанинг диний динамикаси ҳақида кузатишлар тақдим этиб, Туркистондаги диний ҳаётнинг мураккаблигини таъкидлаганлар.
Бироқ, тадқиқотларнинг аксарияти Исломнинг таъсирини тушунишга қаратилган бўлиб, Туркистондаги яҳудийлар, насронийлар ва бошқа динларга нисбатан сиёсат масалалари деярли ўрганилмаган. Совет ва пост-совет даври тарихшунослиги ҳам бу тенденцияни давом эттириб, тадқиқотларда Исломга устувор аҳамият берган ёки умуман минтақанинг конфессионал хилма-хиллигини эътибордан четда қолдирган.
Бу эътиборсизлик Россия ҳукуматининг конфессионал сиёсатини тушуниш, Туркистоннинг диний-сиёсий тарихини тўлиқ кўриш учун муҳим аҳамиятга эга бўлишига қарамай, давом этмоқда. Шу сабабли, ушбу тадқиқот ноисломий конфессиялар бўйича махсус тадқиқотларнинг етишмаслигини бартараф этишга, Туркистоннинг тарихий диний манзарасини янада кенгроқ тушунишга ҳисса қўшишга қаратилган.
References
Ausubel, N. (1964). The Book of Jewish Knowledge. New York.
Bacon, E. E. (1966). Central Asians under Russian Rule: A Study of Cultural Change. New York: Cornell University Press.
Burnaby, F. (1876). A Ride to Khiva: Travel and Adventures in Central Asia. London-Paris-New York.
Cobbold, R. P. (1900). The Innermost Asia. London.
Freeze, Q. Z. (1983). The Parish Clergy in Nineteenth Century Russia. New Jersey.
Arendarenko, G. A. (1889). Dosugi v Turkestane (1874-1889). St. Petersburg.
Bartold, V. B. (1963). Istoriya kul'turnoy zhizni Turkestana. Sochineniya, Vol. 2.
Belyavskiy, N. N. (1884). Materialy po Turkestanu. St. Petersburg.
Bobrovnikov, H. A. (1913). Russko-tuzemnye uchilishha, mekteby i medresy v Sredney Azii. Zhurnal ministerstva narodnogo prosveshheniya, June-July.
Vambery, A. (1874). Puteshestvie po Sredney Azii. Moscow.
Vereshchagin, V. V. (1874). Ocherk Turkestana. In Katalog kartinam, etyudam i risunkam V. V. Vereshchagina. St. Petersburg.
Voeykov, A. I. (1913). Ocherki Turkestana. St. Petersburg.
Geyer, I. I. (1901). Putevoditel' po Turkestanu. Tashkent
Grigoryan, A. A. (1984). Armyane v Sredney Azii. Yerevan
Dmitriev, G. L. (1964). Etnograficheskie svedeniya ob indiyskih vyhodcah v Sredney Azii. In Sbornik rabot aspirantov TashGU, Vol. 254, Istoriya. Tashkent.
Kolemasova, N. H. (1981). Evolyuciya khristianskogo sektantstva v regione tradicionnogo rasprostraneniya islama. Tashkent.
Middendorf, A. F. (1882). Ocherki Ferganskoy doliny. St. Petersburg.
Nalivkin, V. P., & Nalivkina, M. (1886). Ocherk byta zhenshhiny osedlogo tuzemnogo naseleniya Fergany. Kazan.
Narody Sredney Azii i Kazahstana: Jetnograficheskie ocherki (1962). Vols. 1-2. Moscow.
Ostroumov, N. P. (1888). Istoricheskiy opyt vzaimnyh otnosheniy mezhdu khristianstvom i musul'manstvom. St. Petersburg.
Pravoslavnaya Moskva (1996). Issues No. 34-35, 94-95, December
Terentyev, M. A. (1906). Istoriya zavoevaniya Sredney Azii. Vols. 1-3. St. Petersburg.Chebotarev, V. (1974). Uhodcy: Istoricheskiy ocherk. Prostor, Alma-Ata, No. 9.
Chebotarev V. (1974) Uxodsы. Istoricheskiy ocherk/Prostor. Alma-Ata, №9.
Downloads
Submitted
Accepted
Published
How to Cite
Issue
Section
How to Cite
