MÜRTEKİB-İ KEBÎRE BAĞLAMINDA İMAM MÂTURÎDÎ’NİN HÂRİCÎLERE YÖNELTTİĞİ ELEŞTİRİLER
DOI:
https://doi.org/10.47980/h2p86a32Keywords:
Kharijitizm, Imam Maturidî, Murtakib-i Kabira and Sin.Abstract
İslam’ın barış ve esenlik dini olmasına rağmen İslam dünyasında tekfir ve tedhiş hareketini başlatan mezheplerin başında Hâricîlik gelmektedir. Nitekim Hâricîlere göre büyük günah işleyen bir mümin, tövbe etmediği takdirde hemen kâfir olur ve onun katledilmesi gerekir. Kaynaklarda mürtekib-i kebîre şeklinde geçen bu kavram bağlamında mezhepler arasında birçok tartışma vuku bulmuştur. İmam Mâturîdî’ye göre Allah’a şirk koşmanın dışındaki büyük günahlar, Hâricîlerin dediği gibi kişiyi imandan çıkarmadığı gibi o kişinin cehennemde ebedi olarak kalmasına da neden olmaz. Çünkü Allah, adam öldürmek ve yalan söylemek gibi şirkin dışında kalan büyük günah işleyenleri kınayıp ikaz etmesine rağmen onları mümin olarak isimlendirmiştir. Bunların dışında daha birçok aklî ve naklî
delil getiren İmam Mâturîdî, Hâricîlerin mürtekib-i kebîre ile ilgili görüşlerini akla ve Kur’ân’a aykırı bularak eleştirmektedir. Bu makalede, Mâturîdî’nin kendi eserlerinden hareketle objektif bir şekilde büyük günahın tanımı yapılarak Mâturîdî’nin Hâricîlerin büyük günah işleyenin durumu ile ilgili görüşlerine getirdiği yorum ve eleştirileri analiz edilecektir.
References
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, el-Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992, IV, 357, 359, 360,361;
Ak, Ahmet, Hanefi-Mâturîdî Âlimlerine Göre Şefaat Kitabı, İstanbul: Ensar Neşriyat 2017, 59-95.
Avcı, Metin, “Mâturîdî’de Ebu Hanife’nin İzleri”, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018, 148-158;
Bebek, Adil, Mâturîdî’de Günah Problemi, İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998, 100.
Bekir Topaloğlu-İlyas Çelebi, Kelam Terimleri Sözlüğü, 181.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl, Câmiu’sSahîh, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992, «İ‘tisâm», 15.
Bulut, Halil İbrahim, «Dini Şiddetin Fikri Arka Planı Olarak Haricilik ve Günümüze Yansımaları», Usul İslam Araştırmaları 11 (2009 ): 46-47.
The Maturidiya. 2021. № 1 (110) 48 ISSN 2181-1881
Cürcânî, et-Ta’rifât, «Kebîre» md.;
Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed elMalatî, et-Tenbîh ve r-Red, thk., M. Zahid el-Kevserî, Beyrut 1968, 53;
el-Bağdâdî, Abdülkâhir b. Tahir b. Muhammed (429/1037), Mezhepler Arasındaki Farklar, Çev., Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara, 1991, 74-81;
el-Eş‘arî, Ebû Hasan Ali b. İsmail (330/936), Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfü’l-Musallîn, thk.: Helmut Ritter, Wiesbaden 1980, 86;
el-Kadî, Ebü’l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, nşr. Ahmed Ebû HâşimAbdülkerîm Osmân, Kâhire: Mektebetu Vehbe, 1988, 657-660;
eş-Şehristânî, Ebî Feth Muhammed b. Abdilkerim (548/1153), el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut 1993, I/132;
Fığlalı, Ethem Ruhi, İbâdiyye’nin Doğuşu ve Görüşleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1983, 141.
Harun Yıldız, “Haricilik”, İslam Mezhepleri Tarihi, edit. Mehmet Saffet Sarıkaya-Mehmet Ümit, Ankara, Nobel Yayınları, 2020, 44-49.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992, “Sıfatü’l-Kıyâme” 11;
Kutlu, Sönmez, Türklerin İslâmlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri, TDV Yayınları, Ankara 2000, 158-160.
Mâturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk.: Bekir Topaloğlu, Mizan Yayınları, V, 284; XI, 281;
Mâturîdî, Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, trc. Bekir Topaloğlu, Ankara 2002, 429.
Mâturîdî, Kitâbü’t-Tevhîd, thk., Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, TDV Yayınları, Ankara 2003, 532;
Mâturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi, IV, 230;
Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî, esSahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992, «İlim», 15-16, «Zekât», 69;
Rabi b. Habîb, el-Camiu s-Sahîh, thk., Ebû yâkub Yusuf b. İbrahim, nşr., Mektebetü’s-Sekâfeti’dDiniyye, trz., 16-17.
Râgıb el-İsfahâni, el-Müfredât, «kbr» md.;
TDV İslâm Ansiklopedisi (DIA), İstanbul. 2006
Yıldız, Harun, “Hâricîlik Düşüncesinin Gelişimi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, (1999), 264.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
How to Cite
