МОВАРОУННАҲРЛИК ИЛК МУТАКАЛЛИМЛАР ФАОЛИЯТИ

Soatmurod Primov

doi:10.47980/MOTURIDIY/2024-2/2

Authors

Soatmurod Primov Doctor of Philosophy in Islamic Studies (PhD), Vice-Rector for Scientific Affairs of the Tashkent Islamic Institute named after Imam Bukhari

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2024-2/2

Keywords:

Абу Ҳанифа, муржиийлик, қадар, қадарийлик, калом илми, ақида, аҳли рай, аҳли сунна вал жамоа

Abstract

Мовароуннаҳр уламолари фиқҳда ҳам, ақидада ҳам Имом Абу Ҳанифанинг мазҳабига эргашиб, турли оқим ва фирқа вакиллари билан баҳс-мунозара қилиш орқали мазкур мазҳабни ўлкада ривожланиши ва кенг ёйилишига ҳисса қўшганлар. Самарқанд уламоларидан бир нечтаси бевосита Имом Абу Ҳанифадан таълим олиб, унинг таълимотларини Самарқанд шаҳри ва ён-атррифида тарқатилишига эришганлар. Хусусан, бу борада Абу Муқотил Самарқандийнинг ўрни беқиёс бўлиб, у билан устози Имом Абу Ҳанифа ўртасида муайян ақидавий мавзулар борасида савол-жавоб шаклида ёзилган «Китоб ал-олим вал-мутааллим» асари ҳанафий мазҳабининг ақидавий қарашларини ифода қиладиган муҳим асарлардан бири эканини кўпчилик тадқиқотчилар эътироф қилишади. Мақолада VII-VIII асрларда кўплаб Мовароуннаҳрлик уламолар Куфа шаҳрига бориб, Имом Абу Ҳанифадан таълим олганлари, пировард натижада айнан улар Имом Абу Ҳанифанинг ақидага оид асарларини ривоят қилишда муҳим ўрин тутганлари ёритилган.

References

Улрих Рудолф. (2001). Ал-Мотуридий ва Самарқанд суннийлик илоҳиёти. Тошкент: Имом Ал-Бухорий халқаро жамғармаси.

Абул Муин Маймун ибн Муҳаммад Насафий. (1990). Табсират ал-адилла фи усул ад-дин (Ж. I). / Таҳқиқ: Клод Салома. Дамашқ. Ал-Жаффон ал-жабий. 3. Али Тантовий. (2022). Рижол мин ат-тарих. Қоҳира: Дор ад-минора.

Абдуллоҳ ибн Муҳаммад ибн Яъқуб ибн Ҳорис ибн Халил Ҳорисий Субазмуний Бухорий. (2020). Кашф ал-осор аш-шарифа фи маноқиб ал-имоми Аби Ҳанифа (Ж. 2). Истанбул: Мактабат ал-иршод.

Абдуллоҳ Субазмуний. (749/1348 йилда кўчирилган). Кашф ал-асрор. ЎзФАШИ Асосий фонд. Қўлёзма. №3105.

Маҳмуд ибн Сулаймон Кафавий. (нашр этилган санаси кўрсатилаган). Катоиб аълом ал-ахёр мин фуқаҳо мазҳаб ан-Нўъмон ал-мухтор. Ўз РФА ШИ. Қўлёзма. №91.

Вамбери Ҳ. (1990). Бухоро тарихи. Тошкент: Ғафур Ғулом.

Асророва Л. (2021). Абу Ҳафс Кабир Бухорий ва ҳанафий фиқҳи. Тошкент: Ўзбекистон халқаро ислом академияси нашриёт-матбаа бирлашмаси.

Муминов А.К. (2003) Роль и место ханафитских ‘улама в жизни городов центрального Мавараннахра (II-VII/ VII-XIIвв.): Дис. …док. ист. наук. Ташкент: ТИУ.

Шамсул-аимма Абул Фазл Бакр ибн Муҳаммад Зарнажарий. (2021). Маноқиб ал-имом Абу Ҳанифа. Истанбул: Дор ас-самон.

Sönmez Kutlu. (2011). Ebu Mansur el-Maturıdının Mezhebe Arka Planı // Otto Yayınları, 3. Baskı, Ankara.

Абу Мансур Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Мотуридий. (2003). Китоб ат-Тавҳид / Таҳқиқ: Бекр Туполўғли ва Муҳаммад Аручий. Анқара: Ширкат ан-нашр ва-т-тибоа ва-т-тижора

Kutlu, Sönmez. (2011). Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâturîdî, îmam Mâturîdî ve Mâturîdîlik, (haz. Sönmez Kutlu, Otto Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2011) içerisinde, 29. Krş.: Özcan, Hanifi (1998). Mâtürîdî’de Bilgi Problemi, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2.Baskı, İstanbul. 9 vd.

Абул Муайяд ал-Муваффақ ибн Аҳмад ибн Муҳаммад ал-Маккий. (2016). Маноқибу Аби Ҳанифа. Байрут: Дор ал-кутуб ал-арабий. 15. Муҳаммад ибн Муҳаммад ал-Кардарий. (2016). Маноқибил имом Абу Ҳанифа. Ж. 2. Байрут: Дор ал-кутуб