«Сунани Термизий» асарида келган ақидага оид ҳадислар таҳлили

Zohidjon  Abdullayev

doi:10.47980/MOTURIDIY/2024-3/5

Authors

Zohidjon Abdullayev Senior Research Fellow at the Imam Maturidi International Scientific Research Center. A.Qadiri str. 11, 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2024-3/5

Keywords:

Сунани Термизий, ҳадис илми, ақида, тафвиз услуби, муташобеҳ ҳадислар, Имом Термизий, ҳадислар шарҳи, аҳли сунна вал жамоа

Abstract

Мақолада Имом Термизийнинг «Сунани Термизий» асарида келтирилган ақидавий ҳадисларнинг илмий таҳлили амалга оширилган. Имом Термизий ҳадис илмининг йирик олимларидан бири ҳисобланади. У ўзининг асарларида ҳадисларни синчковлик билан танлаб, уларнинг сахиҳ ёки заифлиги ҳақида фикр билдирган ва ҳадисларни шарҳлашда ўз давридаги илмий муҳитни ҳисобга олган. «Сунани Термизий» асосан ҳадислардан ҳукмларни чиқариш ва уларнинг далиллари, шунингдек, илм аҳлининг баъзи масалалардаги ихтилофларини баён қилишга қаратилган бўлса-да, асарда аҳли сунна вал жамоа ақидасини ёритишга ҳам алоҳида эътибор қаратилган.
Мақолада Термизийнинг ушбу асаридаги «Имон» ва «Қадар» каби боблар таҳлил қилинган бўлиб, асардаги ақидавий масалаларга оид ҳадислар тарқоқ ҳолда келтирилганлиги таъкидланади. Муаллиф ҳар бир ҳадисга нисбатан унинг саҳиҳлиги ёки заифлиги ҳақидаги фикрини билдириб, баъзи ҳолларда уларни танқидий таҳлил қилган. Имом Термизий тафвиз ва таслим услубини қўллаб-қувватлаган, яъни ҳадисларнинг муташобеҳ ибораларини қандай бўлса, шундай қабул қилиш ва уларга таъвил ёки шарҳ киритмасликни афзал кўрган.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, Имом Термизий ўз асарларида ўтмишдошлар ақидаси ва аҳли ҳадислар йўлини маҳкам тутган. Муаллифнинг ақидавий масалалардаги услуби, унинг устози Имом Бухорий ва бошқа муҳаддислар билан бўлган алоқаси, шунингдек, аббосийлар давридаги «миҳна» даврининг таъсири остида шаклланган. Бу мақолада, шунингдек, Саудиялик тадқиқотчилар томонидан Имом Термизий ҳақида амалга оширилган изланишлар ва унинг ҳадис илмидаги ўрни ҳам таҳлил қилинади.

References

Abdulaziz Mansur. (2022). Qur'oni Karim: Translation and Commentary of Meanings. Samarkand: Imam Bukhari International Research Center.

al-Tirmidhi, Abu Isa Muhammad ibn Isa. Sunan at-Tirmidhi wa Huwa al-Jami' al-Kabir. Cairo: Dar at-Ta’sil.

Chetrês, R. (2015). Chetrês, R. (2015). Ebû İsâ Et-Ti̇rmi̇zî’ni̇n Sünen’i̇ndeki̇ Ki̇tâbü’lîmân bölümünde yer alan ri̇vâyetleri̇n kelâm si̇stemi̇ açisindan değerlendi̇ri̇lmesi. Journal of Kalam Studies, 13(2).

Imam al-Tirmidhi, A. I. (2021). Sunani Termiziy sharhi (Edited and prepared by Aminov Hamidulloh et al.). Tashkent: Irfon Publishing.

Tariq ibn Iwazullah. (2000). Aqidat Ahl al-Sunnah wa-l-Jama'ah by Imam al-Hafiz Abu Isa al-Tirmidhi. Riyadh: Dar al-Watan lil-Nashr.

Zaytun, M. (2019, August 2). Studies and Research. Almothaqaf. Retrieved from https://www.almothaqaf.com/ (Access date: 20.12.2021).

Imam al-Bukhari. (1990). Khalq Af'al al-Ibad wa-Radd ‘Ala al-Jahmiyyah wa-Ashab at-Ta‘til. Beirut: Mu’assasa ar-Risala.

Mubarakfuri. (1934). Tuhfat al-Ahwazi: Commentary on Jami‘ at-Tirmidhi. Jordan: Bayt al-Afkar ad-Dawliya.