АЛЛОҲ ТАОЛОГА МАКОН НИСБАТИНИ БЕРИШНИНГ ХАТАРЛИ ОҚИБАТЛАРИ (ЛОМИШИЙНИНГ “ТАМҲИД” АСАРИ МИСОЛИДА)
DOI:
https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2022-2/11Keywords:
Ломиший, “ат-Тамҳид”, жисм, жавҳар, араз, макон ва тараф, аҳли сунна вал жамоа, ақлий далил, тафвиз, таъвилAbstract
Маҳмуд Ломишийнинг “Тамҳид” асаридаги мавзулар орасида Аллоҳнинг макондан беҳожатлиги масаласи алоҳида ўрин тутади. Чунки тарихда ҳам, бугунги кунда ҳам айнан мана шу мавзуни кўтариб, мусулмонлар жамоаси орасига турли ихтилофлар солаётган тоифалар мавжуд. Қадимда мужассима, карромия, рофизия каби тоифалар томонидан нотўғри талқин қилинган мазкур мавзу, бугунги кунда сохта салафийлар тарафидан илгари сурилмоқда. Мақолада дастлаб Аллоҳ таолонинг махлуқотлардан бирортасига ўхшамаслиги масаласига тўхталиб ўтилади. Сўнгра Аллоҳ таоло макондан беҳожатлиги, агар
бирор маконда деб тасаввур қилинса, У ва макон ўртасида миқдор жиҳатидан ўхшашлик бўлиб қолиши, бу эса қадим Зотга муносиб келмаслиги асослаб берилган. Аллоҳ таолонинг макондан беҳожатлиги масаласи баён қилингач, Унинг тараф ва томон билан ҳам сифатланмаслиги, олти тарафдан бири билан сифатланиш жисмларга хос хусусият эканлиги, Аллоҳ таоло эса бу сифатлардан пок ва олий экани баён қилинган. Шунингдек, мақолада сохта салафийлар далил қилган оятлар, уларнинг таъвиллари, аҳли сунна далил қилиб келтирган оятлар билан ўзаро уйғун ҳолда тушуниш зарурати ёритиб берилган. Мазкур мавзу юзасидан тарихда аҳли сунна қарашларига зид фикрларни илгари сурган тоифаларнинг ақлий далиллари, аҳли суннанинг мазкур далилларни мантиқ қонуниятлари асосида
инкор қилишдаги йўли борасида ҳам маълумотлар келтириб ўтилган.
References
А.Тулепов. (2013). Ислом ва ақидапараст оқимлар. Тошкент: Шарқ.
А.Абдураҳим. (2012). Эътиқод дурдоналари. Тошкент: Тошкент ислом университети.
Б . Тож и б о е в , Й . М а ма р а сул о в . ( 2 0 2 0 ) . “Салафий”ларга илмий раддиялар. Тошкент: Азон китоблари.
А.И.Бағдодий. (1995). Ал-Фарқ байна ал-фироқ. Байрут: Мактаба ал-асрия.
И.Бухорий. (2002). Саҳиҳул-Бухорий. Дамашқ: Дор ибн Касир.
А.И.Ҳанафий. (2016). Шарҳ ақоид ат-Таҳовия. Қоҳира: Дор ал-ғод ал-жадид.
Жалолиддин Суютий, Жалолиддин Маҳаллий. (2016). Тафсири Жалолайн. Дамашқ: Дор ибн Касир.
М.Ломиший. (1995). Ат-Тамҳид ли қоваид ат-тавҳид. Байрут: Дор ал-ғарб ал-исламий.
М.Ломиший. (2007). Ат-Тамҳид ли қоваид ат-тавҳид. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмийя.
М.Ломиший. (2021). Ат-Тамҳид ли қоваид ат-тавҳид. Истанбул: Эренлер вакфи.
А.Мотуридий. (2019). Китоб ат-тавҳид. . Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмийя.
М.Насафий. (2000). Баҳрул калом. Дамашқ: Дор ал-фарфур.
С.Оллоёр. (2016). Маслак ал-муттақийн. Тошкент: Ғафур Ғулом.
А.Паздавий. (2005). Усул ад-Дин. Қоҳира: Мактаба ал-азҳария лит-Турос.
М.Қори. (2017). Зовъул маолий. Истанбул: Дор ал-байрутий.
М.Қори. (2019). Шарҳ ал-Фиқҳ ал-акбар. Байрут: Дор ан-нафоис.
М.Қутқу. (1999). Аҳли суннат вал жамоат ақоиди. Тошкент: Мовароуннаҳр.
С.Оқилов. (2020). Абу Мансур ал-Мотиридий илмий мероси ва мотуридия таълимоти. Тошкент: Ҳилол-нашр.
А.Самарқандий. (1993). Баҳрул улум. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмийя.
С.Самарқандий. (1985). Ас-Соҳаиф ал-илаҳийя. Ар-Риёз: Мактаба ал-фаллаҳ.
А.Шоҳин. (2001). Ал-Манҳал ал-ҳадис. Байрут: Олам ал-кутуб.
I.Şik. (2009). Hanefi-Maturidi Gelenegin Usulu’d-Din Anlayişi. Anqara: ASIL YAYIN DAǦITIM.
С.Тафтазоний. (2018). Шарҳ ал-ақоид ан-Насафия. Тошкент: Мовароуннаҳр.
У.Уватов, Ҳ.Сайфиев. (2018). Абу Муин Насафий ҳаёти ва илмий мероси. Тошкент: Мовароуннаҳр.
С.Юсуф. (2011). Сунний ақидалар. Тошкент: Шарқ.
Р.Зоҳид. (2018). Равойиҳ ар-райҳон (Саботул ожизин шарҳи). Тошкент: Шарқ.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Abdullo G‘ulomov (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
How to Cite
