АБУ МАНСУР МОТУРИДИЙНИНГ “ТАЪВИЛОТ АЛ-ҚУРЪОН” АСАРИДА ҲАДИСЛАР ТАҲЛИЛИ

Davronbek MAKHSUDOV

doi:10.47980/MOTURIDIY/2022/3/1

Authors

Davronbek MAKHSUDOV of the Committee on Religious Affairs under the Cabinet of Ministers Republic of Uzbekistan. 12, Navoi str., 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2022/3/1

Keywords:

Имом Мотуридий, таъвил, мазҳаб, ақида, тафсир, таълимот, ҳадис, муҳаддис, ақл, нақл, саҳиҳ, заиф

Abstract

Имом Мотуридий ислом оламида ақидавий таълимот асосчиси сифатида эътироф этилган буюк олим саналади. Унинг ақидага доир “Китоб ат-тавҳид”, Қуръон шарҳига оид “Таъвилот ал-Қуръон”
китоблари маълум ва машҳур. Мақолада тафсир ва таъвил тушунчаси ҳамда улар ўртасидаги нозик фарқлар, Имом Мотуридийнинг
тафсир ва таъвилга бўлган ёндашуви ёритиб берилган. Хусусан, Имом Мотуридий оятларни тафсир қилишда оят, ҳадис ва саҳобийларнинг сўзларига алоҳида урғу берганини кўриш мумкин. Шундай бўлса-да, бугунги кунда айрим оқим вакиллари мотуридий-ҳанафийлар фақатгина ақлга боғланиб қолган, улар ҳадисни яхши билмайди,
деган даъволарни илгари сурадилар. Бироқ олимнинг “Таъвилот ал-Қуръон” китобини ўқиган инсон бунинг аксини кўради. Ушбу мақсадда мақолада олимнинг “Таъвилот ал-Қуръон” асари 29-жузида келтирилган 20 га яқин ҳадислар таҳлили баён қилинган. Имом Мотуридий оятларни ҳадис асосида тафсир қилишда ҳадисларнинг ровийларига алоҳида тўхталмай, уларнинг матнлари билан кифояланганини кўриш мумкин. Мақолада бу услубнинг сабаблари илмий таҳлиллар асосида асослаб берилган. Шу билан бирга, олим тафсир жараёнида истифода этилган ҳадислардаги атамаларни шарҳлаб, ҳадис мазмунидан келиб чиқадиган хулосаларни ҳам баён этиб кетган. Бу эса оятнинг мазмун-моҳиятини тўлиқроқ билиб олиш ва ундан кўзланган мақсадларни англаб етишга ёрдам берган.

References

Абдураззоқ. (1983). Мусаннаф. Ж.11. Байрут: Мактуб ал-исламий.

А.Аллоқулов., З.Арслонов (Нашрга тайёр-ловчилар). (2021). Таъвилотдан дурдоналар. Тошкент: “Ўзбекистон халқаро ислом академияси” нашриёт-матбаа бирлашмаси.

Абу Мансур Мотуридий. (2021). Таъвилот ал-Қуръон. Ж.30. (Таржимонлар: А.Хофий ва б.) Самарқанд: “Имом Бухорий халқаро илмий тадқиқот маркази” нашриёти.

Абу Мансур Мотуридий. (2022). Таъвилот ал-Қуръон. Ж.29. Таржимонлар: А.Аллоқулов ва б.) Тошкент: “HILOL-NASHR” нашриёти.

Д.Махсудов. (2021). Тафсир услублари (дарслик). Тошкент: “Ўзбекистон халқаро ислом академияси” нашриёт-матбаа бирлашмаси.

Ибн Муборак. (1995). Зуҳд ва рақои. Дамашқ: Меърожул дувалия линашар.

Али ал-Қорий. (йили кўрсатилмаган). Шарҳ ал-Фиқҳ ал-акбар. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Али ал-Қорийй. (йили кўрсатилмаган). Зовул маоли шарҳ бадил амоли. Қозон.

Абул Баракот ан-Насафий. (1988). Мадорик ат-танзил ва ҳақоъиқ ат-таъвил. Ж.1–3. Байрут: Ҳайъатул иғосатил исломиятил оламия.

Абул Баракот ан-Насафий. (1999). Тафсир ан-Насафий. Ж.1. Байрут: Дор Ибн Касир.

Абу Мансур ал-Мотуридий. (2005). Таъвилот ал-Қуръон. Ж.3. Байрут: Дор ал-кутуб ал-ъилмия.

Саъдуддин ат-Тафтазоний. (1319/1901). Шарҳул ақоидин Насафия. Қозон: Юсуфий нашриёти.

Абдулазиз Мансур. (2006). Ақоид матнлари. Тошкент: “Тошкент ислом университети” нашриёт-матбаа бирлашмаси.

Ислом Энциклопедия. (2004). Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” давлат илмий нашриёти.

Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ат-Табризий. (1991). Мишкот ал-масобиҳ. Байрут: Дор ал-фикрат.

Нажмиддин Кубро. (2009). Ат-Таъвилотун нажмия фи-т-тафсирил ишорий ас-суфий (Алоудд давла Аҳмад ибн Муҳаммад ас-Симноний. Айнул ҳаёт) /таҳқиқ: Шайх Аҳмад Фарид ал-Мазидий. Ж.6. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Саъдуддин ат-Тафтазоний. (1319/1901). Шарҳ ал-ақоъид ан-Насафийа. Қозон: Юсуфий нашриёти.

Самир Мустафо. (2001). Тафсир ибн Арабий. Ж.2. Байрут: Дор иҳё ат-турос ар-арабий.