АРБАИН ЖАНРИ ХУСУСИДА
Keywords:
Ҳадис, суннат, арбаин, назм, наср, саҳиҳ, заиф, иснод, жузAbstract
Ҳадис тўпламлари орасида арбаин асарлар энг кўп тарқалган китоб тури ҳисобланади. Арбаин китоб муаллифга катта талаблар қўймайди. Зеро, унда 40 та ҳадис бўлиши унинг ягона шарти ҳисобланади.
Арбаин ёзишга туртки бўлган «Умматимдан ким 40 ҳадис ёдласа…» мазмунидаги ҳадислар заиф ҳисобланса-да, иснод йўллари кўп бўлгани ҳамда фазилатли амаллардан ҳисоблангани учун олимларга бу соҳада китоб ёзишларига туртки бўлган. Шу билан бирга олимлар арбаин асарларида қисқа, ёдлашга осон бўлган ҳадисларни жамлашга эътибор берганлар. 40 ҳадисни жамлашга муҳаддислардан Абдуллоҳ ибн Муборак асос солган бўлсада, бу ишни бошқа соҳа эгалари ҳам давом эттирганлар. Жуда кўп муҳаддислар 40 ҳадис ёзиб, ўз меросларини қолдирганлар. Бу ҳозирги кунда ҳам давом этиб келмоқда.
Арбаин тўпламларнинг мавзуси чекланмагани учун ҳадис китоблари орасида энг кўп тарқалган асарлардан ҳисобланади. Арбаинлар илмга, одоб, тақвога, никоҳ, талоқ, ақида, намоз, рўза, охират, аёллар, бирор кишига, бирор хислатга ва бошқа мавзуларда ёзилган. Шунингдек, 40 шайхдан, 40 шаҳардан, 40 китобдан бўлган асарлар ҳам бор. Арбаин борасида Жомий, Фузулий ва Навоий каби алломалар ҳам қалам тебратган. Туркийда биринчи бўлиб Алишер Навоий арбаин ёзгани ҳам диққатга сазовор. Мақолада айнан, арбаинлар ва уларнинг ислом динидаги ўрни ҳамда манбаларни тадқиқ этишдаги аҳамиятига доир муаммолар очиб берилган.
References
Абу Тоҳир Силафий. (1992). Ал-Арбаин ал-булдонийа. Димашқ: Дор ал-Байрутий.
Али Қорий. (йили кўрсатилмаган). Ал-Аҳодис ал-қудсийя ал-арбаинйя. Жидда: Мактаба ас-саҳоба, нашр йили кўрсатилмаган.
Али Қорий. (2013). Арбаин ҳадисан мин жавоми ал-калим. Байрут: Дор ал-башоир.
Алишер Навоий. (1991). Арбаъин / нашрга тайёрловчилар К.Ҳасанов ва С.Ҳасанов. Шарҳловчи А.Рустам. Тoшкент: Мерос.
Алишер Навоий. (2000). Мукаммал асарлар тўплами. Ж. 16. Арбаъин / матнни нашрга тайёрловчи С.Ғаниева. Тошкент: Фан.
Ҳасанхон Яҳё Абдумажид, Ҳусайнхон Яҳё Абдумажид. (2014). Арбаъин (тахрижи, насрий баёни, қисқача изоҳи билан). / Алишер Навоий. «Навоийдан чу топқайлар навое». Тошкент: Hilol-Nashr.
Аҳмад ибн Муҳаммад Сардор. (1995).Арбаин ҳадисан Набавийян би асанидиҳа мин арбаин китабан. Ҳалаб: Дор ал-қалам.
Аҳмад Кархий Бағдодий. (1999). Китоб фиҳ арбаин ҳадисан ан арбаин шайхан фи арбаин маъно ва фазлиҳ. Байрут: Дор Ибн Ҳазм.
Ёсир ибн Абдуллоҳ. (2020). Ал-Арбаинот фи-с-суннат ан-Набавийя. Зақозиқ: Ал-Мажалла ал-илмийя ли куллийят усул ад-дин ва-д-даъва.
№ 32. Заҳабий. (1993). Ал-Арбаин фи сифат Робб ал-оламин. Ал-Мадина: Мактабат ал-улум ва-л-ҳикам.
Абдулваҳҳоб Зиёд. (2011) Ал-Арбаинот ал-ҳадисия. Мажалла Жомеъ Димашқ лил-улум ал-иқтисодия вал қонуния. № 27.
Ибн Дақиқ Ийд. (1984). Шарҳ ал-арбаин ҳадис ан-Нававий. Қоҳира: Мактаба ат-турос ал-исломий.
Ибн Ражаб. Ал-Арбаина ан-Нававийа ва татаматуҳа. Нашр жойи ва йили кўрсатилмаган.
Ибн Ҳажар Асқалоний. (1995). Талхис ал-ҳабир. Макка: Муассаса Қуртуба.
Муҳаммад Али Маккий Шофеий. (2006) л-Муин ала маърифат ар-рижол ал-мазкурин фи китоб ал-арбаин ли-н-Нававий. Байрут: Дор ал-башоир.
Муҳаммад Ёсин Маккий. (1987). Ал-Арбаина ҳадисан мин арбаина китабан ан анбаина шайхан. Байрут: Дор ал-башоир.
Мулла Олимжон Бурудий. (1915). ал-Китоб ас-соний мин ал-арбаинот ал-мутасалсила. Казань: Умид, 1915.
Муҳаммад Ёсин Маккий. (1987). Ал-Арбаина ҳадисан мин арбаина китабан ан арбаина шайхан. Байрут: Дор ал-башоир ал-исломийя.
Муҳаммад ибн Абдуллоҳ Сари. https://www.alukah.net/sharia/0/105975/
Муҳаммад Каттоний. (2011). Ар-Рисола ал-мустатрафа. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмийа.
Пўлатова М. (2021). Шарқ мумтоз адабиётида «Арбаъин» ёзиш анъаналари. Монография. Тошкент.
Рошид ибн Омир. (2001). Итҳоф ал-аном. Ар-Риёз: Дор ас-сомиий.
Саховий. (1998). Муаллафот ас-Саховий / нашрга тайёрловчи Машҳур ибн Ҳасан. Байрут: Дор Ибн Ҳазм.
Ҳофиз Абу Тоҳир Силафий. (1992). Китоб ал-арбаин ал-булдонийя. Димашқ: Дор ал-Байрутий.
Имом Муҳиддин Закариё ибн Шараф Нававий. (2005). 40 ҳадис. Tошкент: Movaraunnahr.
Abdülkadir Karahan. (1991). İslam-Türk edebiyatında kırk hadis: toplama, tercüme ve şerhleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Dоniyor MURATOV (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
