“НАСБ АР-РОЯ” АСАРИНИНГ ҲАДИС МАНБАЛАРИ ОРАСИДА ТУТГАН ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ

Abstract

Мақолада муҳаддис Жамолиддин Зайлаийнинг ҳаёти, илмий фаолияти, устозлари, шунингдек, унинг асарлари таҳлил қилинган. Шунингдек мақолада “Насб ар-роя” асарининг мавзуси, ёзилиш услуби, бошқа асарлардан устунлик жиҳатлари очиб берилган ҳамда унинг ҳадис илмида тутган ўрни ва уламоларнинг эътирофлари баён этилган.“Насб ар-роя” машхур фиқҳий манба “ал-Ҳидоя”да келган ҳадисларини ўрганишга бағишланган тахриж асардир. Тахриж илми ҳадис санади ва матни билан боғлиқ, Қуръон ва суннатга хизмат қилувчи муҳим илмлардан бири бўлиб, у орқали ҳадиснинг ҳадис манбаларидаги ўрни, ровийлари, ривоят йўллари ва унга тааллуқли бошқа масалалар ўрганилади. Тахриж илмининг энг муҳим жиҳати талаба ёки тадқиқотчи у орқали ҳадиснинг асл манбасига энг яқин ва осон йўл билан етади, шунингдек, ҳадиснинг саҳиҳ ёки заифлик кайфиятидан ҳам тезда хабардор бўлади.Зайлаийнинг ушбу асари “ал-Ҳидоя” ҳадисларига ёзилган тахриж асарлар орасида энг яхшиси, энг фойдалиси ва кенг қамровлисидир. Муаллиф асарда ҳадисларнинг ривоят йўллари ва уларнинг ҳадис тўпламларидаги ўринларини баён қилган. Шунингдек, олим жарҳ ва таъдил имомларининг ровийлар ҳақларидаги сўзларини гўзал бир шаклда келтирган. “Насб ар-роя” асари ҳанафий мазҳабининг илм хазиналаридан биридир. Шунингдек, асар бошқа мазҳаблар учун ҳам қадрли манба ҳисобланиб, улар ҳам кенг миқёсда фойдаланишади. Чунки Зайлаийнинг ижодига хос хусусият шундаки, унинг асарида нафақат ҳанафий, балки бошқа мазҳабларнинг мавзуга оид далиллари ҳам қамраб олинган. Шу жиҳатдан, “Насб ар-роя” асари барча ислом уламолари тарафидан юксак эътирофга сазовор бўлган.