ИМОМ БУХОРИЙНИНГ “АТ-ТАРИХ АЛ-КАБИР” АСАРИДАГИ “ТАФАРРУД АР-РОВИЙ”ГА ДОИР УСЛУБ

Numonjon Turayev

doi:10.47980/MOTURIDIY/2023-2/3

Authors

Numonjon Turayev Senior teacher of the International Islamic Academy of Uzbekistan, PhD. A.Kadiri str. 11, 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2023-2/3

Keywords:

Имом Бухорий, “ат-Тарих ал-кабир”, “тафарруд ар-ровий”, “фард”, “ғариб”, “ла ютобау алайҳ”, “ла ютобау ала ҳадисиҳ”, “мункар”, “мурсал”

Abstract

Имом Бухорий ислом дунёсида “мўминларнинг ҳадис илмидаги амири” номига сазовор бўлган. Унинг бундай эътироф этилишида муҳаддиснинг шоҳ асари – “ал-Жоме ас-саҳиҳ” билан бирга, унинг яратилиши жараёнида ҳадисларнинг Муҳаммад (с.а.в.)га етиб бориши, иснод занжиридаги ровийларнинг ишончлилиги, ҳадис матнининг иллатлардан холилиги каби мавзуларда олиб борган кўп йиллик тадқиқотлари натижаси ўлароқ яратилган “ат-Тарих ал-кабир” асари катта аҳамиятга эга.
“Тафарруд ар-ровий” (ҳадиснинг фақат бир ровий томонидан ривоят қилиниб, унинг матнига мувофиқ бўлган бошқа ривоятнинг мавжуд бўлмаслиги) ҳадисларнинг ишончлилик даражасини белгилашга доир тадқиқотларнинг муҳим мавзуларидан ҳисобланади.
Имом Бухорий ривоятда ёлғизланиб қолган ровийнинг ривоятига нисбатан “фард” ёки “ғариб” атамаларини қўлламай, бунинг ўрнига “ла ютобау алайҳ” ва “ла ютобау ала ҳадисиҳ” ибораларини ишлатган. Мақолада Имом Бухорийнинг “ат-Тарих ал-кабир” асаридаги мазкур масалага доир маълумотлар таҳлил қилиниб, муҳаддиснинг бу борадаги методи очиб берилади.

References

бу Довуд, Сулаймон ибн Ашъас Ибн Исҳоқ Аздий Сижистоний. (2009). Сунан. J. 1. Байрут: Мактаба ал-асрия.

Абу Нуайм, Аҳмад ибн Абдуллоҳ Исбаҳоний. (1998). Маърифа ас-саҳоба. J. 3. Риёз: Дор ал-ватан.

Байҳақий, Аҳмад ибн Ҳусайн ибн Али ибн Мусо Хусравжирдий Хуросоний. (2003). Шуаб ал-имон. J. 6. Риёз: Мактаба ар-рушд ли ан-нашр ва ат-тавзиъ.

Байҳақий, Аҳмад ибн Ҳусайн ибн Али ибн Мусо Хусравжирдий Хуросоний. (2003). Ас-Сунан ал-кубро. J. 2. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Бухорий, Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил. (1941-1964). Ат-Тарих ал-кабир. J. 1. Ҳайдаробод: Доира ал-маориф ал-усмония.

Бухорий, Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил. (1941-1964). Ат-Тарих ал-кабир. J. 3. Ҳайдаробод: Доира ал-маориф ал-усмония.

Бухорий, Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил. (1941-1964). Ат-Тарих ал-кабир. J. 5. Ҳайдаробод: Доира ал-маориф ал-усмония.

Бухорий, Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил. (1941-1964). Ат-Тарих ал-кабир. J. 6. Ҳайдаробод: Доира ал-маориф ал-усмония.

Бухорий, Муҳаммад ибн Исмоил. (1976). Аз-Зуафо ас-сағир. Ҳалаб: Дор ал-ваъй.

Ибн Абдулбар, Абу Умар Юсуф ибн Абдуллоҳ. (1992). Ал-Истийъаб фи маърифа ал-асҳоб. J. 3. Байрут: Дор ал-жалил.

Ибн Абу Ҳотим, Абдураҳмон ибн Муҳаммад ибн Идрис ибн Мунзир Тамимий Ҳанзалий Розий. (1953). Ал-Жарҳ ва ат-таъдил. J. 3. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Ибн Абу Ҳотим, Абдураҳмон ибн Муҳаммад ибн Идрис ибн Мунзир Тамимий Ҳанзалий Розий. (1953). Ал-Жарҳ ва ат-таъдил. J. 7. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Ибн Абу Ҳотим, Абдураҳмон ибн Муҳаммад ибн Идрис ибн Мунзир Тамимий Ҳанзалий Розий. (1953). Ал-Жарҳ ва ат-таъдил. J. 8. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Ибн Абу Шайба, Абу Бакр ибн Абу Шайба. (1989). Ал-Китоб ал-мусаннаф фи ал-аҳодис ва ал-осор. J. 5. Риёз: Мактаба ар-Рушд.

Ибн Адий, Абу Аҳмад Абдуллоҳ ибн Абдуллоҳ Журжоний. (1984). ал-Комил фи зуафо ар-рижол. J. 2. Байрут: Дор ал-фикр.

Ибн Адий, Абу Аҳмад Абдуллоҳ ибн Абдуллоҳ Журжоний. (1984). ал-Комил фи зуафо ар-рижол. J. 6. Байрут: Дор ал-фикр.

Ибн Адий, Абу Аҳмад Абдуллоҳ ибн Абдуллоҳ Журжоний. (1984). Ал-Комил фи зуафо ар-рижол. J. 7. Байрут: Дор ал-фикр.

Ибн Жавзий, Абулфараж Абдураҳмон ибн Али. (1986). Аз-Зуафо ва ал-матрукийн. J. 1. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Ибн Можа, Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Язид Қазвиний. (йили кўрсатилмаган). Сунан. J. 1. Ҳалаб: Дор иҳё ал-кутуб ал-арабия.

Ибн Ҳажар Асқалоний, Абулфазл Аҳмад ибн Али. (1984). Таҳзиб ат-таҳзиб. J. 5. Байрут: Дор ал-фикр.

Ибн Ҳажар Асқалоний, Абулфазл Аҳмад ибн Али. (1984). Таҳзиб ат-таҳзиб. J. 9. Байрут: Дор ал-фикр.

Ибн Ҳажар Асқалоний, Аҳмад ибн Али ибн Муҳаммад ибн Аҳмад ибн Ҳажар. (1994). Ал-Исоба фи тамйиз ас-саҳоба. J. 2. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Малиборий, Ҳамза Абдуллоҳ. (1995). Ал-Мувозана байна ал-мутақаддимин ва ал-мутааххирин: фи тасҳиҳ ал-аҳодис ва таълилиҳо. Makka: ал-Мактаба ал-маккия.

Мавсилий, Абу Яъло. (1984). Муснад Абу Яъло. J. 3. Дамашқ: Дор ат-турос ал-арабий.

Осим, Ибн Абу Осим. (1991). Ал-Оҳод ва ал-масоний. Риёз: Дор ар-роя.

Табароний, Сулаймон ибн Аҳмад ибн Айюб. (йили кўрсатилмаган). Ал-Мўъжам ал-авсат. Қоҳира: Дор ал-ҳарамайн.

Табароний, Сулаймон ибн Аҳмад ибн Айюб. (1994). Ал-Мўъжам ал-кабир. Қоҳира.

Термизий, Абу Исо Муҳаммад ибн Исо. (1975). Сунан. J. 2. Қоҳира: Мустафо Бобий Ҳалабий.

Уқайлий, Абу Жаъфар Муҳаммад ибн Амр Уқайлий. (1984). Аз-Зуафо ал-кабир. J. 4. Байрут: Дор ал-мактаба ал-илмия.

Ҳоким Найсобурий, Абу Абдуллоҳ Ҳоким Муҳаммад ибн Абдуллоҳ. (1990). Ал-Мустадрак ала ас-Саҳиҳайн. J. 4. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Шавконий, Муҳаммад ибн Али. (1993). Найл ал-автор. J. 5. Қоҳира: Дор ат-турос.

Мудайҳиш, Иброҳим ибн Абдуллоҳ ибн Абдурраҳмон. (2007). Мусталаҳот аимма ал-ҳадис ал-хосса ва ялийҳи ал-қароин ал-мусила ила фаҳми мақосидиҳим фи ал-жарҳ ва ат-таъдил. J. 1.