Moturidiya kalom maktabiga oid yangi manbalar tahlili
DOI:
https://doi.org/10.47980/Keywords:
Мовароуннаҳр, Абу Ҳафс ан-Насафий, “Китоб ал-қанд фи зикри ‘уламо’ Самарқанд”, ал-Ҳаким ас-Самарқандий, “Таъвилот Қуръон”Abstract
Мақолада Мовароуннаҳрда калом илмининг ривожига Абу Мансур Мотуридийнинг қўшган ҳиссаси ва мотуридия калом мактаб вакилларининг айрим янги асарлари таҳлили берилган. Муҳим манба сифатида Ибн Яҳё (X аср)нинг “Шарҳ жумал усул ад-дин” (“Усул илмининг йиғиндиси шарҳи”) асарининг Истанбулда сақланадиган ягона қўлёзма нусхаси, Самарқанд калом мактаби тарихи бўйича қўшимча манба сифатида яқин йилларда кашф этилиб, нашр қилинган Абу Ҳафс ан-Насафийнинг “Китоб ал-қанд фи зикри ‘уламо’ Самарқанд” (Самарқанд уламолари ҳақида қанд китоби) асарини келтириш мумкин. Мазкур манбаларда калом илми соҳасида ўз қарашларига эга бўлган бир неча гуруҳ, жумладан, мутакаллимларнинг фикрлари келтирилади.
References
Абу Мансур ал-Мотуридий. Китоб ат-Тавҳид. Бекир Туплу ўғли ва Муҳаммад Аручи нашри. Анқара, 2003 й. 718 б.
Абу Муин Насафий. Табсират. ЎзФАШИ. Асосий фонди. Қўлёзма № 5857. варақ: 220a.
Абу Салама ас-Самарқандий. Жумал усул ад-дин. Сулаймонийа кутубхонаси. «Sehid Ali» фонди. Қўлёзма № 1648/I., варақ: 1б-18а. The Maturidiya. 2021. № 1 (110) 60 ISSN 2181-1881
Аҳмад б. Мусо ибн ‘Исо ибн Ма’мун ал-Кашши. Маджму’ ал-хаводис ва-н-навозил. Сулаймонийа кутубхонаси. «Yeni Cami» фонди. Қўлёзма № 547. варақ: 285б-317а.
Brockelmann K. Geschichte der arabischen Litteratur: T. I-II. – Weimar-Berlin: 1898.
Gӧtz M. Māturīdī und sein Kitāb Ta’wīlāt alQur’ān // Der Islam. – 1965. – № 41. – Б. 79.
Додхудоева Л.Н. «Эпиграфические памятники Самарканда ХI-ХIV вв.» Том I. – Душанбе: Издательство «Дониш», 1992.
Зиёдов Ш., Даминов И., Ибодуллаев Т., Муҳаммадиев О. Мовароуннаҳрда Мотуридий калом илми мактаби (монография). Тошкент, Shamsiddinxon Boboxonov bosmaxonasi” МЧЖ, 2020, 272 бет.
Зиёдов Ш., Мўминов., Муҳаммадиев О. Кайраки Самарканда: новые открытия// Ўзбекистонда исломшунослик ютуқ ва истиқболлари 2019 йил июнь Тошкентда бўлиб ўтган халқаро анжуман мақолалари тўплами.
ИРСИКА. Истамбул 2020. – Б. 349-397.
Зиёдов Ш.Абу Мансур ал-Мотуридий ва унинг «Китоб ат-та‘вилот « асари. “Фан” нашриёти. 2009. – 140 б.
Зиёдов Ш. Абу Мансур ал-Мотуридий ва унинг “Таъвилот аҳл ас-сунна” асари ҳақида янги маълумотлар // Шарқшунослик. – 1999. – № 9. – Б. 66-73
Ибн Яҳё. Шарҳ жумал усул ад-дин. Сулаймонийа кутубхонаси. «Sehid Ali» фонди. Қўлёзма № 1648/II. варақ: 18б-168а.
Комилов М. Фақиҳ Алоуд-дин Абу Бакр ал-Косоний // Имом ал-Бухорий сабоқлари. – 2000. – № 3-4. – Б.192-194.
Kutlu Sönmes. Mâtürîdîligin Tarihi Arka Plani. – Ankara: 2003.
Макҳул Насафий “Бидъатчи, адашган ва адаштирувчи фирқаларга раддиялар китоби” асарининг таржимаси // таржима ва изоҳлар
муллифи Муҳиддинов Ҳ.Ф. Имом Бухорий халқаро маркази. – Т: “Тошкент ислом университети нашриёт-матбаа бирлашмаси”. – 2013.
Мўминов А. Значение погребальной эпиграфики в г. Самарканде (X-XIV века) для изучения истории Матуридийа //// Büyük Türk Bilgini. Imam Mâturîdî ve Maturidilik / Millletlerarası tartışmali ilmî toplantı. 22-24 mayıs 2009 – İstanbul. Ed. Prof. Dr. İlyas Çelebi. – İstanbul, 2012. – Б. 457-463.
Муҳаммад ибн Иброҳим ибн Ануш ал-Хасирий ал-Бухорий. Ал-Хови фи-л-фатово. Берлин шаҳар кутубхонаси. Ms.or.Qu. Қўлёзма № 1661. 1б-264а.
Madelung W. The Spread of Māturidism and the Turks // Actas IV Congresso de Estudos Аrabes Islāmicos. Coimbra-Lisboa. 1 а 8 de Setembro de
– Leiden: Brill, 1971. – Б. 109-168.
Rudolph U. Al-Māturīdī und die sunnitische Theologie in Samarkand. – Leiden, New York, Köln: Brill, 1997.
Sezgin F. Geschichte des arabischen Schrifttums. Band I. Leiden, 1967. – S. 606.
Shovosil Ziyodov, Ashirbek Muminov et Elizaveta Nekrasova «La “Bibliothèque de Khwâja Muhammad Pârsâ” revisitée», [Studia Iranica. Cahier
, Paris: 2009, pp. 17-41.
Собрание восточных рукописей. – Т. I-XI. – Т.: Фан, 1952-1987.
Хашимов М. А.Религиозные и духовные памятники Центральной Азии (книга-атлас). – Алматы: Издательство «САГА», 2001. – Б. 28-40.
Эпитафии мусульманских ученых Самарканда (X-XIV века) Введение, подготовка к изданию оригинальных текстов, переводы, комментарии: Б.М. Бабаджанов, Л.Н. Додхудоева, А.К. Муминов, У. Рудольф. Стамбул: ИРСИКА, 2019.
Özervarli S. The Authenticity of the Manuscript of Maturidi’s Kitab at-Tawhid: Areexamination // Islam Arastirmalari Dergisi. Istanbul. 1997. № 1. 29-бет.
Vajda, Georges. Index Général des Manuscrits Arabes Musulmans de la Bibliothèque Nationale de Paris. Paris, Bibliothèque Nationale. Tome II. 1978.
No. 825. 322а-325б.