ИБРОҲИМ САМАРҚАНДИЙ ФАОЛИЯТИГА ОИД МАЪЛУМТЛАР ТАҲЛИЛИ

Feruz KHOLMUMINOV

doi:10.47980/MOTURIDIY/2022/4/10

Authors

Feruz KHOLMUMINOV Leading Researcher of the Imam Maturidi International Scientific Research Center. A.Kadiri str. 11, 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2022/4/10

Keywords:

Ислом, Индонезия, даъват, дин, архипелаг, насабнома, шажара, тасаввуф, Валий сонго

Abstract

XIV–XV асрларда Индонезия архипелагида ислом дини тарқалишида самарқандлик олимлар муҳим ўрин тутган. Шундай олимлардан бири Малик Иброҳим Самарқандий (ваф. 1419)дир. Манбаларда унинг асли самарқандлик бўлиб, Индонезия халқи орасида “Шайх Жумадил Кубро” ёки Жамолиддин Акбар ал-Ҳусайний номи билан танилган Мавлоно Ҳусайн Жумадил Кубронинг ўғли эканлиги айтилади. Бу икки аллома Жануби-шарқий Осиё минтақасида ислом дини тарқалишига катта ҳисса қўшган “Валий сонго” номи билан машҳур бўлган валийлар силсиласи вакиллари саналади. Манбаларда қайд этилишича, Иброҳим Самарқандий Индонезияда биринчи бўлиб ислом таълимотини ўргатувчи диний мактаб ташкил этган. Тадқиқотчилар фикрича, Мавлоно Жумадил Кубро дастлаб икки ўғли Иброҳим ва Исҳоқ билан Явага келган. Кейинчалик исломни тарқатиш мақсадида турли томонларга йўл олишган. Жумадил Кубро Ява оролида қолади, Иброҳим Самарқандий Чампага (ҳозирги Вьетнам ҳудудлари), Мавлоно Исҳоқ Суматра оролининг шимолий минтақаси Пасайга боради. Уларнинг кейинги ҳаётлари ҳақидаги маълумотлар турлича бўлиб, баъзилари Иброҳим Самарқандийнинг табобат ва тижорат билан шуғуллангани, аҳолига деҳқончилик маданиятини ўргатгани, Чампа ҳукмдорининг қизига уйланиб икки фарзанд кўргани, сўнгра фарзандлари билан Явага қайтгани айтилади. Мақолада Иброҳим Самарқандий шахсиятининг Самарқанд билан боғлиқлиги илмий нуқтаи назардан ўрганилиб, тарихий манбалар асосида далилланган. Бундан ташқари, Индонезия архипелагида ислом дини тарқалишининг дастлабки босқичларида Иброҳим Самарқандий фаолиятининг аҳамияти ўрганилган. Тадқиқот доирасида XIV–XV асрларда Самарқанд ва Ява ороли мусулмонларининг ўзига хос алоқалари очиб берилган.

References

Абу Тохирхўжа. (1991). Самария. Тошкент: Камалак.

Agus Sunyoto. (2004). Sunan Ampel raja surabaya: membaca kembali dinamika perjuangan dakwah Islam di Jawa abad XIV–XV m. Surabaya: Diantama.

Agus Sunyoto. (2011). Wali songo, rekonstruksi sejarah yang disingkirkan. Jakarta: Transpustaka.

Agus Sunyoto. (2012). Atlas Wali Songo, buku pertama yang mengungkap walisongo sebagai fakta sejarah. Jakarta: Mizan.

Audrey Kahin. (2015). Historical dictionary of Indonesia. Rowman & Littlefield Publishers.

A.Abdullah, A.Suardi. (2018). Origins of Islam in Indonesia. International Journal of Pure and Applied Mathematics. Indonesia. pp. 1149–1178.

Bisri Mustofa. (2004). Tarikhul auliya. Rembang: Gama Media.

G.Coedes. (1968). The Indianized states of southeast Asia. University of Hawaii Press.

G.Drewes. (1968). New light on the coming of Islam to Indonesia. BKI.

H.Husda. (2016). Islamisasi Nusantara; analisis terhadap diskursus para sejarawan. Adabiya.

К.Каттаев, Г.Каттаева. (2020). Қадимий китоблар таржимаси. Тошкент: Қақнус.

К.Каттаев, Г.Каттаева. (2022). Ҳазрати Руҳобод. Шайх Бурҳониддин Соғаржий ва Мавлоно Иброҳим ас-Самарқандий. Самарқанд: Фн булоғи.

Z.Mukaffa, (2017). A new account on the potrait of Ibrahim Asmarakandi and his sufism approach in the islamization of Java. Journal of Indonesian Islam 11, No. 1.

Насафий. (1994). Ал-Қанд фи тарихи Самарқанд. Самарқанд: Суғдиёна.

Насафий. (2001). Ал-Қанд фи зикри уламаи Самарқанд (Самарқандия). Тошкент. “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашри.

Purwadi. (2005). Babad tanah Jawi. Yogyakarta: Penerbit Gelombang Pasang.

A.W.Yudi. (2013). Babad walisongo. Yogyakarta: Narasi.

P.J.Zoetmulder. (1990). Manunggaling kawula gusti: pantheisme dan monisme dalam sastra suluk Jawa. Jakarta: Gramedia.