ЮСУФ ХОС ҲОЖИБНИНГ ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ БОШҚАРУВИ ТАЪЛИМОТИДА ДИНИЙ МОТИВЛАР БАЁНИ

Authors

  • Jalоliddin BURIEV Doctoral Student, International Islamic Academy of Uzbekistan. A.Kadiri str. 11, 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2023-3/14

Keywords:

Қуръон, оят, ҳадис, ислом, иймон, адабиёт, жамият, давлат, адолат, ахлоқ, мерос, мутафаккир, ҳукмдор, амалдор

Abstract

XI аср туркий халқлар тарихида ислом таълимотининг тубдан ва мукаммал шаклланиш даврларидан бири ҳисобланади. Давлат қурилиши ва бошқаруви, шунингдек, “сиёсий муносабатларда рационалистик тафаккурни қўллаш ва “маданий шаҳар” қуришга доир назарияларни ривожлантириш Абу Наср Форобий томонидан амалга оширилган бўлсада, унинг вафоти билан соҳадаги изланишлар тўхтаб қолган”. Ҳотамийнинг мазкур фикри Форобийдан кейинги даврда рационалистик назарий сиёсий-фалсафий билимларнинг ривожланиши масаласида ҳақиқатга яқин келади. Гарчи, Форобийдан кейин бу соҳада сиёсий-фалсафий фикрлар билдирган мутафаккирлар масалага диний мотивларни чуқурроқ сингдира бошлаганларини кўриш мумкин. Юсуф Хос Ҳожиб асарида диний ақидалар ва таълимот масалаларининг кенг қўлланиши ҳам шундан далолат беради.
“Қутадғу билиг” асари XI асрда яратилган бўлиб, у Қорахонийлар ҳукмдорларидан бири бўлган Тавғач Бўғрахонга бағишланади. Маълумки, XI аср бошлари Қорахонийлар давлатининг энг кучайган даври бўлса-да, ягона давлат таркибидаги кўп сонли халқлар ва элатларнинг турли-туман ҳаёт тарзлари, шунингдек, ўша даврда ўзаро ғоявий курашлар майдонида шаклланган турли диний таълимотлар давлат бошқарувида мавқега эга бўлишга интилиши кучли эди. Бу даврдаги давлат бошқарувининг характерли белгиларидан бири, бу - ўз давлати ҳудудини кенгайтириш ёки мавжуд давлат ҳудудини парчаланиб кетишдан асраб қолишга қаратилган сиёсат ўтказиш эди. Бунда диний таълимотнинг катта ўрни бор эди, албатта. 
Ушбу мақолада Юсуф Хос Ҳожибнинг давлат ва жамият бошқаруви таълимотида диний мотивлар баёни очиб берилган.

References

M. Fuad Köprülü. (1976). Türk еdebiyatında ilk mutasavvıflar. https://www.profdrosmanegri.com: Fuad-Koprulu.

А. Кочеткова (1999). Психологические основы современного управления персоналом. М

А.Рахманов. (2007). Ислом ҳуқуқи. Тошкент: ТДЮИ.

Аbu Аli ibn Sino. (2008). https://ziyouz.uz/jahon-nasri. Получено из https://ziyouz.uz.

Абдулазиз Мансур таржимаси. (2001). Тошкент ислом университети нашриёти.

Абдулазиз Мансур таржимаси. (2001). Қуръони карим. Тошкент: Тошкент ислом университети нашриёти.

Абу Наср Форобий. (1993). Фозил одамлар шаҳри. Тошкент: А.Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти.

Бертельс Е.Э. (1965). Избрранные труды: суфизм и суфийская литература. Москва: Наука.

Валихўжаев Б. (1993). Ўзбек адабиётшунослиги тарихи. Тошкент: Ўзбекистон.

Ғаффорова З. (2001). Навоийнинг ҳамд ва наът ғазаллари. Тошкент: Маънавият.

Дейл Карнеги. (1992). Как завоевать друзей и оказывать влияние на людей. Тошкент: Шарк.

И.Галинская. (2001). Литература и философия: проблемы взаимодействия. Казан: Наука.

И.Ҳаққулов. (1990). Аҳмад Яссавий. Ҳикматлар. Тошкент: Ғ.Ғулом.

Ионова А. (2004). Этика и культура государсвенного управления: Учебное пособие. Москва: РАГС.

История Узбекисой, С. (1955). Книга первая. Ташкент: АН УзССР.

Кнорринг.В.И. (2003). Основы искусства управления. Москва: Дело.

Комилов Н. (1996). Тасаввуф ёки комил инсон ахлоқи. 1-китоб. Тошкент: Ёзувчи.

Комилов Н. (2005). Хизр чашмаси. Тошкент: Маънавият.

Кочеткова, А. (1999). Психологические основы современного управления персоналом. Москва: Зерцало.

Кристоф Бизер. (2002). Дидактика религии. Нойкирхен: Флюин.

Қобилов У. (2019). Ўзбек адабиётида нубувват мотиви ва образлари талқини (XIV–XV асрлар) фан доктори (DSс) диссертацияси,. Ўзбек адабиётида нубувват мотиви ва образлари талқини (XIV–XV асрлар) фан доктори (DSс) диссертацияси, (стр. 283). Самарқанд: Самду.

Қўлланма. (2018). Адабиётшунослик фанидан ўқув қўлланма. Тошкент: ЎзДЖТУ.

Қуръони карим (Абдулазиз Мансур тарж.). (2001). Қуръони карим. Тошкент: Тошкент ислом университети нашриёти.

Маллаев Н. (1965). Ўзбек адабиёти тарихи. Тошкент: Ўқитувчи.

Надеева М.И. (2011). Духовные ценности ислама. Казань: КНИТУ.

Р.Воҳидов. (1994). Алишер Навоий ва илоҳиёт. Бухоро: Бухоро.

Сагдуллаев А.,Мавлонов У. (2006). Ўзбекистонда давлат бошқаруви тарихи. Тошкент: Академия.

Сагдуллаев ва бошқалар. (2000). Ўзбекистон тарихи: давлат ва жамият тараққиёти. . Тошкент: Академия.

Саҳиҳи Бухорий. (2008). Саҳиҳи Бухорий, I китоб. Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси.

Старобинский Э.С. (1995). Как управллять персоналом. Москва: Бизнес-школа Интел-синтез.

Ҳ.Кароматов. (1993). Қуръон ва ўзбек адабиёти. Тошкент: Фан.

Ҳожи Исматуллоҳ Абдуллоҳ. (2005). Марказий Осиёда ислом маданияти. Тошкент: Шарқ.

Ҳотамий, С. М. (2003). Ислом тафаккури тарихидан. Тошкент: Минҳож.

Чен, Ч. (2006). Муваффақиятга элтувчи муомала санъати. Тошкент: Янги.

Юсуф Хос Ҳожиб. (1971). Қутадғу билиг. Тошкент: Фан.

Downloads

Submitted

2025-03-12

Published

2025-03-12

How to Cite

(1)
BURIEV, J. ЮСУФ ХОС ҲОЖИБНИНГ ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ БОШҚАРУВИ ТАЪЛИМОТИДА ДИНИЙ МОТИВЛАР БАЁНИ. moturidiylik 2025, 3 (3), 101-118. https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2023-3/14.

How to Cite

(1)
BURIEV, J. ЮСУФ ХОС ҲОЖИБНИНГ ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ БОШҚАРУВИ ТАЪЛИМОТИДА ДИНИЙ МОТИВЛАР БАЁНИ. moturidiylik 2025, 3 (3), 101-118. https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2023-3/14.

Similar Articles

21-30 of 91

You may also start an advanced similarity search for this article.