РАБҒУЗИЙ ИЖОДИДА ОЯТЛАРНИ ҚЎЛЛАШНИНГ УСЛУБИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ
Keywords:
Қуръон оятлари, иқтибос, бароат ал-истиҳлол, усуллар, балоғат илми, тамойил, адабиёт, услубий хусусиятларAbstract
Қуръони каримнинг ўрта аср мусулмон халқлари адабиётига таъсири натижасида бир қатор мумтоз адабиёт намуналари вужудга келган. Олтин Ўрда адабиётига мансуб илк бор туркий тилда ёзилган «Қисаси Рабғузий» асари ҳам ана шундай диний-дидактик асар бўлиб, унинг манбасини ислом динининг муқаддас китоби Қуръон ташкил этади. Ўрта асрларда ёзилган мумтоз адабиёт намуналарида Қуръон оятлари ҳамда пайғамбар ҳадисларидан олинган парчаларни асар таркибига киритиб, маънони кучайтириш, асар тилини безаш кенг анъана бўлган. Мумтоз шарқ адабиётида асарда Қуръон оятлари ва ҳадисларни келтириш усули – иқтибос санъати ҳисобланиб, у тақдим этилаётган маълумотни қувватлаш ва далиллаш мақсадида қўлланган. «Қисаси Рабғузий» асарида ҳам Қуръон оятларидан келтирилган намуналар миқдори кўпчиликни ташкил этади. Мақолада оятлар иқтибос ва бароъату-л-истиҳлол санъати нуқтаи назаридан таҳлил қилиниб, уларни туркий матн таркибида қўллашнинг услубий хусусиятлари изоҳланган. Иқтибоснинг қисман ва тўлиқ келтирилган, шунингдек, маъноси сақланган ва маъноси кўчган турлари мавжудлиги ҳамда оятлар туркий матн таркибида иқтибоснинг ўзгаришсиз ва бир оз ўзгартириш ҳамда маънога ишора қилиш усуллари орқали қўллангани, уларнинг аксариятини ўзгаришсиз (айнан) кўчирилган иқтибослар ташкил қилиши мисоллар орқали ёритилган. Асарда ўзгартириш ва маънога ишора қилиш усуллари орқали иқтибос келтириш ҳолатлари озчиликни ташкил қилган, жузъий ўзгартириш орқали қўлланган иқтибосларда оятлар маъноси сақланган. «Қисаси Рабғузий»да Қуръони каримнинг етмиш тўққизта суранинг тўққиз юз олтмиш саккиз ояти иқтибос тарзида келтирилгани, қисса таркиби ва шеърий парчаларда иқтибоснинг шаклий жиҳатдан қисман ва тўлиқ, маъно жиҳатдан маъноси сақланган ва маъноси кўчган турлари қўлланганлиги аниқланган.
References
Муаллифлар жамоаси. (2003). Ан-найм. Арабча – ўзбекча луғат. Тошкент.
Атоуллоҳ Ҳусайний. (1981). Бадойиъу-с-санойиъ. Тошкент.
Давлатов О. (2017). Навоий шеъриятида Қуръон оятлари ва ҳадисларнинг бадиий талқини. Самарқанд.
Ғаниева С. (1981). Алишер Навоийнинг прозаик асарлари. Тошкент.
Ҳожиаҳмедов А. (1999). Шеър санъатлари ва мумтоз қофия. Тошкент.
Ислом. Энциклопедия. (2017) Тошкент.
Кароматов Ҳ. (1993) Ўзбек адабиётида Қуръон мавзулари (адабий-тарихий таҳлил). Тошкент.
Мансур А. (2001) Қуръони Карим маъноларининг таржимаси. Тошкент.
Носирова М. (2005) Маҳмуд Замахшарийнинг «Ал-Унмузаж фи-н-наҳв» рисоласи. Тошкент.
Қудратуллаев Ҳ. (1998) «Бобурнома»нинг тарихий-адабий ва услубий таҳлили (Навоий, Бобур, Хондамир ва Восифий насрининг қиёсий таҳлили асосида). Тошкент.
Рустамий С. (2017) Балоғат илмида лингвистик назариялар ва тил ҳодисаларининг ёритилиши. Тошкент.
Rustamiy S. (2019). On significance of science of Balāǧat in achieving linguistic aesthetic perfection. The Light of Islam, 2019(4), 14.
Rustamiy S., Lutfullaeva D., & Gulomova H. (2020). THE IMPORTANCE OF BALAGHA SCIENCE IN AESTHETIC EDUCATION. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 17(6), 8882-8886.
Sagdullaeva D. (2020). "ANALYSIS OF ARABIC COLLOCATION IN THE WORK OF «KYSASI RABGHUZI»," The Light of Islam:Vol.2020: Iss.1,Article25.
Сайдумаров М. (1995). Ҳаририй мақомалари ўрта аср араб сажъи ёдгорлиги сифатида. Тошкент.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Dilfuza SAGDULLAEVA (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
