МУМТОЗ АСАРЛАРДАГИ ДИНИЙ МОТИВЛАРНИ ЎРГАНИШ УСЛУБЛАРИ
DOI:
https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2022/3/10Keywords:
Қуръон, оят, ҳадис, ислом, имон, адабиёт, адолат, ахлоқ, мерос, пайғамбар, мусулмон, диний мотив, қадриятAbstract
Диний-дидактик асарларга ислом таълимотини ўрганишда назария ва амалиётга киришишнинг бирламчи босқичи сифатида қаралган. Шу сабабли улар енгил ва содда тилда, тушунарли, аниқ воқеа-ҳодисаларга асосланиб, мураккаб бўлмаган сюжетлар ва қаҳрамонларга суяниб яратилган. Бу жиҳатдан айтиш лозимки бадиий асарлардаги диний мотивлар ўзига хос турларга бўлинади. Ҳар бир
турни ўрганишнинг ўзига хос методлари мавжуд бўлиб, бусиз бадиий ижод намунасининг кўзда тутилган жамият тафаккурига таъсир моҳиятини ойдинлаштириб бўлмайди. Қуръон ва ҳадисларда, айни вақтда мумтоз адабий асарларимизда инсоннинг эзгу ахлоқий фазилатлари батафсил таърифланади. Исломнинг ахлоқий жиҳати бу диннинг энг муҳим жиҳатларидан биридир. Шунга кўра адабий асарлардаги диний-ахлоқий мотивлар исломнинг барча мафкуравий тамойиллари асосида инсонни диний ва ахлоқий юксалтириш, айни вақтда ҳуқуқ ва эркинликлари чегараларини аниқлаш масаласидир.
Ислом таълимотида шариат жуда хилма-хил ҳодиса, дин, ахлоқ ва ҳуқуқнинг ўзига хос учрашув нуқтасидир. Ислом дини ҳам эътиқод, ҳам ҳаёт тарзи дейилса, бундай синтез айнан шариатда мужассамланган ва адабиёт ҳаёт тарзини тасвирлар экан, албатта унинг хусусиятларини эътиборда тутади. Қолаверса, шариат мусулмоннинг ҳар бир қадамини энг кичик нуқтасигача тартибга солади. Унинг моҳияти одамни ўрнатилган тартиб-интизомга бир марта бўйсундиришда эмас, балки у ёки бу вазиятга баҳо бериш ва унда ўз манфаатларини, бошқа одамларнинг эҳтиёжларини унутмасдан, мусулмонча ҳаракат қилишга ўргатишдадир. Адабиётдаги диний-ахлоқий мотивлар эса буни ҳис ва ақл билан англашга ёрдам беради
References
Eröz Mehmet. (1992). Eski Türk Dini(Gök Tanrı İnancı) ve Alevilik Bektaşilik. İstanbul: İstanbul.
M. Fuad Köprülü. (1976). Türk еdebiyatında ilk mutasavvıflar. https://www.profdrosmanegri.com: Fuad-Koprulu.
Аbu Аli ibn Sino. (2008). https://ziyouz.uz/jahonnasri. https://ziyouz.uz.dan tiklangan.
Абдулазиз Мансур таржимаси. (2001). Қуръони карим. Тошкент: Тошкент ислом университети нашриёти.
Абу Наср Форобий. (1993). Фозил одамлар шаҳри. Тошкент: А Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти.
Е.Э.Бертельс. (1965). Избрранные труды: суфизм и суфийская литература. Москва: Наука.
Б.Валихўжаев. (1993). Ўзбек адабиётшунослиги тарихи. Тошкент: Ўзбекистон.
Р.Воҳидов. (1994). Алишер Навоий ва илоҳиёт. Бухоро: Бухоро.
И.Галинская. (2001). Литература и философия: проблемы заимодействия. Казан: Наука.
З.Ғаффорова. (2001). Навоийнинг ҳамд ва наът ғазаллари. Тошкент: Маънавият.
О.Давлатов. (2017). Навоий шеъриятида Қуръон оятлари ва ҳадисларнинг бадиий талқини. Самарқанд: СамДУ.
Т.Ибрагим. (1991). Ал-Муътазила. Москва: Наука.
Ҳ.Кароматов. (1993). Қуръон ва ўзбек адабиёти. Тошкент: Фан.
Н.Комилов. (1996). Тасаввуф ёки комил инсон ахлоқи. 1-китоб. Тошкент: Ёзувчи.
Н.Комилов (2005). Хизр чашмаси. Тошкент: Маънавият.
Кристоф Бизер. (2002). Дидактика религии. Нойкирхен: Флюин.
У.Қобилов. (2019). Ўзбек адабиётида нубувват мотиви ва образлари талқини (XIV-XV асрлар) фан доктори (DSс) диссертацияси, (b. 283). Самарқанд: Самду.
Қўлланма. (2018). Адабиётшунослик фанидан ўқув қўлланма. Тошкент: ЎзДЖТУ.
Қуръони карим (Абдулазиз Мансур тарж.). (2001). Қуръони карим. Тошкент: Тошкент ислом университети нашриёти.
Н.Маллаев. (1965). Ўзбек адабиёти тарихи. Тошкент: Ўқитувчи.
М.И.Надеева. (2011). Духовные ценности ислама. Казань: КНИТУ.
Насируддин Бурҳониддин Рабғузий. (1990). Қисаси Рабғузий. 1-китоб. Тошкент: Ёзувчи.
А.Рахманов. (2007). Ислом ҳуқуқи. Тошкент: ТДЮИ.
М.Раҳмонова. (2004). Ўзбек халқ тарихий афсоналарининг ўзига хос хусусиятлари, генезиси ва таснифи. Тошкент.
Р.Садыков. (2012). Основы исламской теологии: монография. Уфа: Изд-во БГПУ.
Саҳиҳи Бухорий. (2008). Саҳиҳи Бухорий, I китоб. Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси.
И.Ҳаққулов. (1990). Аҳмад Яссавий. Ҳикматлар. Тошкент: Ғ.Ғулом.
Ҳожи Исматуллоҳ Абдуллоҳ. (2005). Марказий Осиёда ислом маданияти. Тошкент: Шарқ.
Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. (2016). Тасаввуф ҳақида тасаввур. Тошкент: Ҳилол-нашр.
Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. (2017). Ислом тарихи 1-2 китоблар. Тошкент: HILOL NASHR.
З.Шоев. (2011). Учение монотеистических религий о пророчестве и его развитие в исламе. Канд. дисс. по филос. наук. Душанбе.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Jalaliddin BORIYEV (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
How to Cite
