«SHOTIBIYA» ASARIGA YOZILGAN ARAB TILIDAGI SHARHLAR
DOI:
https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2024-2/12Keywords:
«Shotibiya», qiroat, tajvid, madrasa, manba, qo‘lyozma, toshbosma, Qur’on, manzuma, qasida.Abstract
Mazkur maqolada Imom Abulqosim ibn Firruh Shotibiy (538-590 h./1144-1194 m.) qalamiga mansub «Hirz al-amoniy va vajh at-tahoniy» nomli asarga bitilgan sharhlar va tarjimalar to‘g‘risida so‘z yuritiladi. Imom Shotibiyning bir necha asari bo‘lsa-da, biroq, aynan ushbu asar «Shotibiya» nomi bilan shuhrat qozongan. «Shotibiya» asari manzuma shaklida bo‘lib, baytlarining barcha bandlari «lom» harfi bilan tugatilgan edi. Shuning uchun ham u ilm ahli orasida «Lomiya» qasidasi nomi bilan mashhur bo‘lgan. Asar 78 bobdan
iborat bo‘lib, 1173 baytni o‘z ichiga oladi. Maqolaning maqsadi «Shotibiya» asariga kimlar tomonidan arab tilida qancha sharh bitilganini yoritishdir. Maqolada «Shotibiya»ning asosan arab tilidagi sharhlari to‘g‘risida so‘z yuritiladi. Maqola muallifi o‘zining oldingi tadqiqotlarida mazkur asarning 39 ta sharhi to‘g‘risida so‘z yuritgan va sharhlarning soni bundan ham ko‘pligini aniqlagan. Maqolada mazkur asarga bitilgan ilk sharh haqida ham ma’lumot berilgan va asarga hozirgi kungacha sharhlar yozilib kelayotgani qayd qilingan. «Shotibiya» Movarounnahr madrasalarida ham asrlar davomida asosiy o‘quv darsliklaridan biri bo‘lib kelgan. Shuning uchun, mazkur asarga Movarounnahrda ham bir necha sharhlar bitilgan. Maqolada ular to‘g‘risida ham alohida to‘xtab o‘tilgan.
Maqolani yoritishda arab va fors tillaridagi manbalarga va zamonaviy ilmiy adabiyotlarga murojaat qilingan.
References
Абдулфаттоҳ Абдулғани ал-қози. (1999). Ал-Вофий фи шарҳ аш-Шотибия фи-л-қироат ас-сабъ. Жидда: Мактаба ас-Саводий.
Абдулҳодий Абдуллоҳ Ҳамиту. (2005). Ал-Имом Абулқосим аш-Шотибий ва диросат ъан қасидатиҳи «Ҳирз ал-амоний» фи-л-қироат. Риёз: Дор азвоъ ас-салаф.
Али аз-Заббо. (2004). Мухтасар булуғ ал-умния. Танто: Дор ас-Саҳоба.
Али Қори. (2018). Аз-Зобития ли-ш-Шотибия ал-ломия // Мажмуъ расоил ал-аллома ал-мулла Али Қори. Истанбул: Дор ал-Лубоб.
Ас-Самин Ҳалабий. (2001). Ал-Иқд ан-назид фи шарҳ ал-Қасид / Таҳқиқ: Айман Рушдий. Жидда: Дор нур ал-мактабот.
Ғазза бинти Ҳошим Муиний. (2014). Ал-Имом Абу Шома ал-Мақдиси ва манҳажуҳу фи китобҳи Иброз ал-маоний. Малайзия: Жоме ал-Мадина ал-оламия.
Жалолиддин Суютий. (2004). Шарҳ аш-Шотибия / Таҳқиқ: Абу Осим Ҳасан. Маккаи мукаррама: Муассаса Қуртуба.
Ибн Жазарий. (2006). Ғоят ан-ниҳоя фи табақот ал-қурро. Ж. 1. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.
Ибн ал-Қосиҳ. (1954). Сирож ал-қори ал-мубтадий. Қоҳира: Ҳалабий.
Иброҳим Муҳаммад ал-Жирмий. (2000). ал-Имом аш-Шотибий – Саййид ал-қурро. Дамашқ: Дор ал-Қалам.
Илёс ал-Бармовий. (2000). Имтоъ ал-фузало битарожим ал-қурро. Ж. 1. Мадинаи мунаввара: Дор ан-Надва.
Илмуддин ас-Саховий. (2002). Фатҳ ал-васид фи шарҳ ал-қасид. Ж. 4. Риёз: Мактабат ар-Рушд.
Исмоил бошо. (2017). Ҳадият ал-орифин. Ж. 1. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.
Муҳаммад Абдураҳмон аш-Шаммоъ. (1993). Ал-Мулла Али Қори: Феҳрис муааллафотиҳи ва ма кутиба ъанҳу // «Офоқ ас-сақофат ва-т-турос», № 1.
Муҳаммад Боқий Бухорий. (1914). Кашф Ҳирз ал-амоний. Тошкент: Порцев.
Муҳаммад ибн Абдулкарим. (2021). Манҳаж ал-Мунтажаб ал-Ҳамазоний // Мажалла ал-улум аш-шаръия. Жоме атл-Қусайм, № 14/6.
Муҳаммад ибн Маҳмуд ибн Аҳмад Самарқандий. Китоб ат-Ташхир ъала тариқ ат-ташжир. ЎзР ФА ШИ-1, № 2561.
Сулаймон ал-Жамзурий. (2005). ал-Фатҳ ар-Раҳмоний шарҳ Канз ал-маоний би-таҳрири Ҳирз ал-амоний / Таҳқиқ Абдурраззоқ ибн Али. Қоҳира: Дор Ибн Аффон.
Хайриддин аз-Зириклий. (2002). Ал-Аълом. Ж. 8. Байрут: Дор ал-илм.
Хайруллоҳ аш-Шариф. (2000). Ибн Жубора алМақдисий ва китобуҳу «ал-Муфид фи шарҳ алҚусид» // «Мажалла мажма ал-луғат ал-арабия». № 80/1. Дамашқ.
Ҳифзурраҳмон ал-Кумуллоий. (2018). Ал-Будур алмузия фи тарожим ал-ҳанафия. Ж. 4. Дакка: Дор ас-Солиҳ.
Ҳожи Халифа Кашф аз-зунун. (1941). Ж. 1. Истанбул: Маориф.
Шамсиддин аз-Заҳабий. (1985). Сийар аълом ан-нубало. 23-жилд. Байрут: Муассаса ар-Рисола.
Шамсиддин аз-Заҳабий. (1997). Табақот ал-қурро. 3-жилд. Риёз: Марказ Малик Файсал.
Шиҳобиддин ал-Қасталоний. (2009). Мухтасар ал-Фатҳ ал-мавоҳибий фи маноқиб ал-Имом ашШотибий. Жидда: Дор Ибн Касир.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
How to Cite
