İBN SA‘D’IN ET-TABAKÂT’INDA ŞÎA KAVRAMI

Abstract

İbn Sa‘d’ın Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr isimli eseri tabakat türünün ilk örneği ve erken dönem kaynaklarından biri olması sebebiyle klasik kaynaklar arasında önemli bir yere sahiptir. Sünni kaynaklar içerisinde zikredilen bu eser dönemin siyasi, sosyal ve dini yapısını görme imkânı sunan bilgileri bünyesinde barındırmaktadır. İbn Sa‘d’ın yaşadığı dönem, hicri ikinci asrın sonu ile üçüncü asrın başına tekabül etmektedir. Mezhepler Tarihi açısından bu zaman diliminde mezheplerin ne ölçüde teşekkül ettiği, üzerine çalışılan konular arasındadır. Bu konu doğrultusunda çağdaş araştırmacıların yoğun olarak ilgilendiği soru, Şîa’nın ne zaman teşekkül ettiği, Şii anlayışa ne zaman rastlanıldığıdır. Çok katmanlı bir yapısı olan Şîa’nın teşekkül sürecini belirlemede karşılaşılan sorunun kökeninde, siyasetle iç içe girmiş bir mücadele dönemi üzerinden kendini inşa etmesi, farklı kültürlerden kadim inanışları bünyesinde barındırması, gulat olarak nitelenen aşırı görüşlere sahip grupların da kendilerini Hz. Ali üzerinden meşrulaştırması ve düşüncelerinin merkezine Hz. Ali’yi yerleştirmeleri gibi nedenler bulunmaktadır. İbn Sa‘d’ın Şîa kavramını hangi anlamda ve kimler için kullandığı, Şîa’nın teşekkülü ile ilgili tartışmalara yeni bir boyut kazandırma imkânına sahip olabilir. Bu sebeple bu çalışmada İbn Sa‘d’ın «Şîa» kavramını kullanımı konu edinilmiştir.