«NAVOBIG‘ АL-KALIM» ASARI BALOG‘ATIGA XIZMAT QILGAN LEKSIK VOSITALAR VA UNDA QO‘LLANGAN TAJNIS (JINOS) SAN’ATI

Abstract

Ushbu maqola Mahmud Zamaxshariy o’zining «Navabig‘u-l-kalim» asarida badiiy san’atlarni qo‘llaganda fonetik vositalardan qay tarzda foydalanganini tahlil qilish maqsad qilib olingan. Bunda ba’zi badiiy san’atlar faolroq qo‘llangan, ba’zilari qo‘llanmagan bo‘lishi mumkinligini hisobga olib, har bir badiiy san’at haqida uning nazariyasini, so‘ngra unga «Navabig‘u-l-kalim» asarda qay tarzda qo‘llangani keltirib o‘tildi va so‘ngida umumiy xulosa berildi. Badiiy vositalarning hosil bo‘lishi muayyan tilda ro‘y berishi mumkin bo‘lgan tilshunoslik hodisalari chegarasida amalga oshadi. Shunga ko‘ra barcha tillarda faol bo‘lgan badiiy san’atlar bilan bir qatorda ayrim tillar uchun faol bo‘lmagan san’atlar bor. Maqolada arab tili uchun faol bo‘lgan san’at turlari grammatik xususiyatlariga ko‘ra
g‘arb tilshunosligida o‘rganib kelinayotgan fonetik, morfologik, leksik va sintaktik xususiyatlardan kelib chiqib tasnif qilish ham asosiy maqsaq qilib olingan. Arab xatida yozilgan badiiy asarlarda shu yozuv xususiyatlaridan ham go‘zallik namunasi sifatida foydalanilgan. Natijada yozuv san’atiga oid qoidalar ham shakllangan bo‘lib, ular grafik vositalar sifatida tasnifga kiritildi.