XII–XIII АСРЛАР МОТУРИДИЙЛИК ТАЪЛИМОТИГА ОИД МАНБАЛАРДА “ИМОН” ТУШУНЧАСИНИНГ ЁРИТИЛИШИ
DOI:
https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2022/3/3Keywords:
имон, ақида, калом, имонда истисно, имоннинг зиёда ва нуқсонли бўлиши, имон камайиб- кўпайиб туриши, амал, амал имоннинг таркибий қисмиAbstract
Имон ва унга тегишли масалалар Қуръон ва ҳадисда содда, тушунарли тарзда баён қилиб берилган бўлиб, саҳобалар даврида у мураккаб хусусиятга эга бўлмаган. Бироқ кейинги даврларда турли оқимларнинг пайдо бўлиши, турли дин вакилларининг исломга кириши, юнон фалсафаси тарқалган ҳудудларда ислом динининг тарқалиши натижасида “имон” сўзининг истилоҳий таърифидан тортиб, унга тегишли барча масалалар мураккаблаштирилиб таҳлил қилинган. Бу, ўз навбатида, “такфир” масаласининг ўртага чиқишига замин яратган.
Мақолада аҳли сунна валжамоа уламоларининг имонга берган таърифи, хорижийлик ва муътазилийлик вакилларининг талқини, аҳли ҳадислар, шофеийлар томонидан имонга берилган таърифнинг ўзига хос хусусиятлари таҳлилий тадқиқ қилинган. Шунингдек, мақолада мотуридийлик таълимот вакиллари ҳамда муржиийлар томонидан имонга берилган таърифнинг ўхшаш ва фарқли жиҳатлари ўрганилган. Аҳли ҳадисларнинг имонга берган таърифи билан шофеийлар томонидан берилган таърифидаги ўхшашлик ва фарқли ўринлари таҳлил қилинган. “Имоннинг зиёда бўлиши”, “амал имоннинг таркибий қисми ёки эмаслиги” каби масалалар мотуридийлик ва ашъарийлик таълимотлари орасида ўзаро қиёслаб ўрганилган ҳамда мазкур масалаларнинг тарихий жиҳатлари ёритилган. Умуман олиб қараганда, мақолада бугунги кунда пайдо бўлган турли оқимларнинг имон борасидаги қарашлари тарихий илдизлари билан асосли равишда очиб берилган. Шунингдек, унда
мотуридийлик манбаларининг ақида мавзуларини ёритишдаги услубияти, ривожланиш босқичлари таҳлил қилинган.
References
Абдурраҳмон Ижий. (нашр йили кўрсатилмаган). Ал-Мавоқиф фи илм ал-калом. Байрут: Олам ал-кутуб.
Абу Сано Маҳмуд ибн Зайд Ломиший. (1995). Китоб ат-Тамҳид ли кавоид ат-тавҳид. (Абдулмажид Туркий таҳқиқи). Байрут: Дор ал-ғарб ал-исломий.
Абу Ҳанифа. (2004). Ал-Олим ва ал-мутааллим. (Зоҳид Кавсарий таҳқиқи) Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.
Абу Ҳанифа. (2004). Ал-Фиқҳ ал-акбар. (Зоҳид Кавсарий таҳқиқи) Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.
Абу Ҳанифа. (2004). Васияту Аби Ҳанифа. (Зоҳид Кавсарий таҳқиқи). Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.
Абул Баракот Насафий. (2011). Шарҳ ал-Умда фи ақида аҳли ас-сунна. (Абдуллоҳ Муҳаммад ва Абдуллоҳ Исмоиллар таҳқиқи). Қоҳира: ал-Мактаба ал-азҳария ли ат-турос.
Абул Муин Насафий. (2006). Ат-Тамҳид ли қавоид ат-тавҳид. (Муҳамад Абдурраҳмон Шоғул таҳқиқи). Қоҳира.
Абул Муин Насафий. (2011). Табсира ал-адилла фи усул ад-дин. (Муҳаммад Анвар Ҳомид Исо таҳқиқи). Қоҳира: ал-Мактаба ал-азҳария ли ат-турос.
Али ибн Усмон Ўший. (2011). Бадъу ал-амалий. (А. Пардаев таржимаси). Тошкент: Ўзбекистон халқаро ислом академияси нашриёт-матбаа бирлашмаси.
Алоуддин Абу Бакр Косоний. (2021). Ал-Муътамад мин ал-муътақод. (Энес Дурмуш Муҳаммад ва Усман Дўган таҳқиқи). Истанбул: Date Published.
Алоуддин Муҳаммад ибн Абдулҳамид Усмандий. (2019). Лубаб ал-калом. (Муҳаммад Саъид Ўзарварлий таҳқиқи). Истанбул: Туркия диёнат вақфи нашриёти.
Ваҳабий Сулаймон Ғовжий. (1998). Минаҳ ар-равз ал-азҳар фи шарҳ ал-Фиқҳ ал-акбар. Байрут: Дор ал-башоир ал-исломия.
Жалолиддин Умар Хаббозий. (2006). Китоб ал-бидоя мин ал-кифоя фи усул ад-дин. (Одилбек таҳқиқи). Истанбул: нашриёт кўрсатилмаган.
Мулла Али Қорий. (2021). Шарҳ ал-Фиқҳ ал-акбар. (И.Абдураҳмонов таржимаси). Тошкент: Ўзбекистон халқаро ислом академиясии нашриёт-матбаа бирлашмаси.
Нуриддин Собуний. (1969). китоб ал-бидоя мин ал-кифоя фи ал-ҳидоя фи усул ад-дин. (Фатҳуллоҳ Хулайф таҳқиқи). Миср: Дор ал-маъориф.
Нуриддин Собуний. (2014). Ал-Кифоя фи ал-Ҳидоя. (Муҳаммад Орутший таҳқиқи). Истанбул: Дор ибн Ҳазм.
Саффор Бухорий. (2011). Талхис ал-адилла ли қавоид ат-тавҳид. (Анжелика Бродерсон таҳқиқи). Байрут: Муассаса ар-Райён.
Убайдулло ибн Муҳаммад Самарқандий. (1158). Китобун аъзимун фи усул ад-дин. Истанбул: миллет Женел Кутубхонаси.
Ҳусайн ибн Шиҳобуддин Кайлоний. (2011). Шарҳ ал-Ақоид ал-азудия. (Наззор Ҳаммодий таҳқиқи). нашр жойи: нашриёти кўрсатилмаган.
Шамсиддин Самарқандий. (2021). Ал-Маъориф фи шарҳ ас-Саҳоиф. (Абдураҳмон Сулаймон таҳқиқи). Уммон: Халқаро ислом илмлари университети.
Шамсиддин Самарқандий. (йили кўрсатилмаган). Ас-Саҳоиф ал-илоҳия. (Аҳмад Абдурраҳмон Шариф таҳқиқи). нашриёти кўрсатилмаган.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Abdulatif ALLOQULOV (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
How to Cite
