«АТ-ТАБАҚОТ АЛ-КУБРО» АСАРИ – СИЙРАТ ВА ТАРОЖИМГА ОИД МАНБА СИФАТИДА

Oybek Sotvoldiyev

doi:10.47980/MOTURIDIY/2023-4/16

Authors

Oybek Sotvoldiyev Doctor of Philosophy (PhD), Head of the Department at the Imam Maturidi International Scientific Research Center A.Kadiri str. 11, 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2023-4/16

Keywords:

Ибн Саъд, ат-Табақот ал-кубро, сийрат, табақот, тарожим, шамоил, далоил, саҳобий, тобеий, ғазот, сариййа

Abstract

Жаҳон мамлакатларида ислом тарихи ва маданиятини ўрганиш жараёнида бирламчи тарихий манбаларга алоҳида эътибор қаратилади. Улар орасида биографик туркумдаги сийрат ва тарожим китоблари алоҳида ўрин эгаллайди. Ушбу китобларда машҳур олимлар, ҳукмдорлар, қўмондонлар сингари ислом тарихида муҳим роль ўйнаган шахслар ҳақида сўз юритилади. Табақот жанридаги манбалар орасида аббосийлар даври тарихчиси Муҳаммад ибн Саъд Зуҳрий (784-845) қаламига мансуб «ат-Табақот ал-кубро» асари жоҳилия давридан IX аср ўрталаригача бўлган ислом тарихини, ушбу давр оралиғида яшаб ўтган мусулмон олимлар таржимаи ҳолини ўзида жамлагани билан ажралиб туради. Асар Марказий Осиё ҳудудидаги дастлабки мусулмон олимлар фаолияти ҳақида маълумот бериши билан ҳам катта аҳамиятга эга. Ушбу мақолада «ат-Табақот ал-кубро» асарининг сийрат ва тарожим йўналишида манба сифатидаги аҳамияти очиб берилган. Шунингдек, мақолада асарнинг умумий таркибий тузилиши, боблари, мавзулари, саҳобий ва тобеийларнинг табақаларга бўлиниш тартиби, ҳар бир табақа қамраб олган шахслар ҳақидаги маълумотлар таҳлил қилинган. Муаллифнинг шахслар ҳақидаги биографик маълумотларни келтиришда эътибор қаратган жиҳатлари, асарнинг ижобий тарафлари ва маълум камчиликлари тадқиқ этилган.

References

Ибн Саъд. (1957). ат-Табақот // Ношир Эҳсон Аббос. Ж. 1. Байрут: Дору Содир.

Ибн Саъд. (2001). Китоб ат-Табақот ал-кабир. Ж. 1. Қоҳира: Мактабатул-Хонжий.

Муҳаммад ибн Саъд. (1987). ат-Табақот ал-кубро: ал-қисм ал-мутаммим ли табиъии аҳл ал-Мадина ва мин баъдиҳим. // Таҳқиқ: Зиёд Муҳаммад Мансур. Мадина: Мактаба ал-улум ва-л-ҳикма.

Муҳаммад ибн Саъд. (1993). ат-Табақот ал-кубро: ат-табақа ал-хомиса мин ас-саҳоба. // Таҳқиқ: Муҳаммад Сомил Суламий. Тоиф.

Муҳаммад ибн Саъд. (1995). ат-Табақот ал-кубро: ат-табақа ар-робиъа мин ас-саҳоба. // Таҳқиқ: Абдулазиз Абдуллоҳ Салумий. Тоиф: Мактаба ас-Сиддиқ.

Муҳаммад ибн Саъд. (1995). Сунан ан-Набий ва аямуҳу ли ҳофиз Ибн Саъд. // Тахриж: Абдуссалом ибн Муҳаммад ибн Умар Алуш. Байрут: ал-Мактаба ал-исламий.

Муҳаммад ибн Солиҳ Сомирий. (2010). Ибн Саъд, манҳажуҳу ва маваридуҳу фи китабиҳи «ат-Табақот ал-кубро». Куллия ад-дироса ал-исломийя. Дор ал-имдод ад-дин.

Bir Alim Bir Eser (2015). // İbn Sa’d ve Tabakât - Sempozyum Bildirileri. İstanbul: Siyer Yayınları.

Derya Korkmaz. (2020). İbn Sa’d ve Tabakatında Kadınlar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı.

İbn Sa'd. (2019). Hanım Sahabiler. İstanbul: Siyer Yayınları.

Jozef Horovitz. (1927). The Earliest Biographies of the Prophet and Their Authors // translated from German by Marmaduke Pickthall. Islamic Culture, vol 1. Muhammed b. Sa'd. (2014). Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr. C. 1-11 İstanbul: Siyer Yayınları.

Şaban Öz. (2008). İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. Istanbul: IRCICA Yayınları.

Tuba Nur Saraçoğlu. (2022). İbn Sa'd // Siyerin Öncüleri (10). İstanbul, Siyer Yayınları.

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yay. 2016. REF