УСУЛ АЛ-ФИҚҲ ИЛМИДА РУКНУДДИН УБАЙДУЛЛОҲ ИЛМИЙ МЕРОСИНИНГ АҲАМИЯТИ

Sunnatulla ABDULLAEV

doi:10.47980/MOTURIDIY/2024-2/4

Authors

Sunnatulla ABDULLAEV Junior Researcher of the Imam Maturidi International Scientific Research Center

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2024-2/4

Keywords:

Мовароуннаҳр, Хуросон, Бағдод, фиқҳ, усул ал-фиқҳ, калом, тафсир, балоғат, «Жоме алусул», «Зоҳирия», «Нурия».

Abstract

Мовароуннаҳр, Хуросон диёрларида VII/XIII асрда яшаб ижод қилган, ўз даврининг кўзга кўринган етук алломаси ҳисобланган Рукниддин Убайдуллоҳ ибн Муҳаммад Самарқандий усул ал-фиқҳ ва бошқа илмларда улкан мерос қолдирган. Олим томонидан ёзилган асарлар унинг қанчалик даражада дунёқараши кенг, маърифати улуғ инсон эканини кўрсатади. Ҳозирги кунга қадар унинг қўлёзма шаклдаги асарлари тадқиқотчилдар томонидан ўрганилиб, ҳанафий фиқҳи ҳамда мотуридийлик таълимотига оид бирламчи манбалар қаторидан жой олган. Рукниддин Убайдуллоҳ Самарқандийнинг «Жоме ал-усул фи баён ал-қавоид ал-ҳанафия ва аш-шофеия фи усул ал-фиқҳ» номли китоби унинг энг машҳур асари бўлиб, унда икки фиқҳий мазҳаб ҳанафий ва шофеийларда баъзи масалаларга турли қарашлар орқали ечим берилиши ҳамда ҳукм чиқаришда қўлланиладиган услублар ҳақида сўз юритилган. Аллома мазкур асарни ёзишда Имом Мотуридий, Абу Бакр Аҳмад ибн Али Розий алЖассос, Абу Зубайд Дабусий ва бошқа шу каби олимларнинг асарларидан фойдаланган.

References

Абдулқодир ибн Муҳаммад Қураший.(2007). ал-Жавоҳир ал-музия фи табақот ал-ҳанафия. Карачи, Мир Муҳаммад кутубхонаси.

Абдулқодир ибн Муҳаммад Абу Мафохир Нуаймий Димашқий. (1990). ад-Дорис фи тарих ал-мадорис // Иброҳим Шамсуддин таҳқиқи. Ж. 2. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Абу Муҳаммад Таййиб ибн Абдуллоҳ. (2008). Қилодат ан-наҳр фи вафоёт аъён ад-даҳр. Ж. 2. Жидда: Дор ал-минҳаж.

Абул Фидо Исмоил ибн Умар ибн Касир. (2003). ал-Бидоя ва ан-ниҳоя // Абдуллоҳ ибн Абдулмуҳсин ат-Туркий таҳқиқи. Ж. 17. Гиза: Дор ҳажар.

Абу Фидо Зайнуддин Қосим ибн Қутлубуғо. (1992). Тож ат-тарожим // Муҳаммад Хайр Рамазон Юсуф таҳқиқи. Дамашқ: Дор ал-қалам.

Абдулқодир ибн Аҳмад ибн Мустафо. Мунодамат ал-атлол ва мусомарот ал-хаёл // Зуҳайр Шовиш таҳқиқи. (1985). Байрут: ал-Мактаб ал-исламий.

Аҳмад ибн Яҳё Шаҳобуддин Умарий. (2002). Масолик ал-абсор фи мамолик ал-амсор. Ж. 2. Абу Даби: ал-Мажма ас-сақофий.

Бадруддин Маҳмуд Айний. (1987). Уқуд ал-жумон фи тарих аҳл аз-замон // Д. Муҳаммад Муҳаммад Амин таҳқиқи. Ж. 4. Қоҳира: Марказ таҳқиқ ат-турос.

Ибн Ҳажар Асқалоний. (1972). ад-Дурар ал-комина фи аъён ал-миат ас-сомина // Муҳаммад Абдулмуийд Дон таҳқиқи. Ж. 3. Ҳайдаробод: Мажлис доират ал-маориф ал-усмония.

Ибн Ҳажар Асқалоний. (1995). ал-Исоба фи тамйиз ас-саҳоба // Одил Аҳмад Абдулмавжуд ва Али Муҳаммад Муаввад таҳқиқи. Ж. 2. Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмия.

Маҳмуд ибн Сулаймон Кафавий. (2017). Катоиб аълом ал-ахбор мин фуқоҳаи мазҳаб ан-Нўъмон ал-мухтор // Софва Кўса таҳқиқи. Ж. 3. Истанбул: Мактабат ал-иршод. 37 ISSN 2181-1881 E-ISSN 2181-189X Исломшунослик

Салоҳуддин Халил ибн Абик Сафдий.(1998). Аъён ал-аср ва аъвон ан-наср // Д. Али Абу Зайд ва бошқ. таҳқиқи. Ж. 1. Дамашқ: Дор ал-фикр.

Тақиюддин ибн Абдулқодир Ғозий.(2020). ат-Табақот ас-сания фи тарожим ал-ҳанафия // Абдулфаттоҳ Муҳаммад ал-Ҳулв. Ж. 3. Ҳалаб: Дор ар-рифоий.

Умар ибн Ризо Каҳола. (2011). Мўъжам ал-муаллифин. Ж. 6. Байрут: Дор иҳё ат-турос.

Юсуф ибн Тангриберди. (1984). ал-Манҳал ас-сафий ва ал-муставфий баъда ал-вафий // Д. Муҳаммад Муҳаммад Амин таҳқиқи. Ж. 7. Миср: Ҳайъат ал-мисрия ал-аммати лил кутуб.

Ҳожи Халифа. (1999). Кашф аз-зунун ан асами ал-кутуб ва ал-фунун. Ж. 2. Бағдод: Мактабат ал-мусанно.

Ҳусайн ибн Муҳаммад ибн Ҳасан Диёрбакрий. (1930.) Тарих ал-хамис фи аҳвол ан-нафис. Ж. 2. Байрут: Дор содир