СИРОЖИДДИН ЎШИЙ ИЛМИЙ МЕРОСИ
DOI:
https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2024-1/14Keywords:
Мовароуннаҳр, ҳанафий фиқҳи, ҳадис, ақида, Сирожиддин Ўший, Фарғона, «Фатовои сирожия», «Шарҳу Манзума фи-л-хилоф», «Нисоб ал-ахбор», «Муснаду Анас ибн Молик».Abstract
XII асрда Мовароуннаҳрда фаолият юритган ҳанафий мазҳаби намоёндаларидан бири Сирожиддин Ўший калом, фиқҳ ва ҳадис соҳаларида салмоқли илмий мерос қолдирган. Олимнинг ақида илмига бағишланган «Бад ал-амолий» асари нафақат Мовароуннаҳр, балки мотуридийлик ақидаси тарқалган барча минтақа мадрасаларида дарслик вазифасини ўтаган. Шу билан бирга, ушбу асар дунёнинг бир неча тилларига ўгирилиб, замонавий тадқиқотчилар томонидан ҳам кенг миқёсда ўрганиб келинмоқда.
Олимнинг ақида илмидан бошқа фиқҳ ва ҳадис илмида қолдирган илмий мероси ҳам эътиборга сазовор. Унинг «Фатовои сирожия» асари муаллифдан воқеликда сўралган нодир фатволарни мужассам этиш баробарида, ўзидан олдинги манбаларда келган фатволарнинг энг ишончлиларини саралаб олгани билан ажралиб туради. Мазкур асардан муаллифдан сўнг фаолият юритган кўплаб олимлар томонидан иқтибос олинган. Масалан, «Фатовои оламгирия» фатволар тўпламида «Фатовои сирожия»га уч юзга яқин ўринда, «ал-Баҳр ар-роиқ» ҳамда «Радд ал-мухтор» асарида юздан ортиқ масалада ушбу асарга мурожаат этилган. Шунга кўра, асарнинг ҳанафий мазҳабидаги аҳамияти юқори бўлгани билинади.
Сирожиддин Ўшийнинг ҳадис илмига оид «Нисоб ал-ахбор» ҳамда «Муснаду Анас ибн Молик» асарлари мавжуд. «Нисоб ал-ахбор» асарини муаллиф ўзининг «Ғурар ал-ахбор» асаридан қисқартириб олган. Мазкур асарда одоб ва фазилатларга оид 1001та ҳадис жамланган. Олимнинг «Муснаду Анас ибн Молик» асарида эса, муаллифнинг саҳоба Анас ибн Моликка етиб борувчи санадлар орқали ривоят қилган 300дан ортиқ ҳадислар келтирилган.
References
Abu Hasan. (2017). Bad’ al-Amali, English Translation of a Classical Text on Sunni Creed. USA: Ridawipress.
Carl Brockelmann (2016). History of the Arabic Written Tradition, Volume 1. Brill Publishers.
Fatih Erkoçoğlu. (2018). El-Ûşî’nin Yaşadığı Yüzyılda İslâm Dünyası / «Ali ibn Usmon O‘shiy» xalqaro ilmiy-amaliy anjumani.
Ferhat Gökçe. (2018). Ali b. Osman el-Ûşî ve Müsnedü Enes isimli eseri/Din bilimleri akademik araştirma dergisi. cilt 18.
H. Uygur. (2020. Translation of Persian Verse: Emali Eulogy (Qasida al-Amali). Istanbul: Suleymaniye.
Ismail Hakkı Ünal. (2000). «Şehirlerin Faziletleriyle ilgili Uydurma Hadisler ve «Hayru‟l-Büldân» Risâlesi», Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 41.
Kevin Reinhart and Robert Gleave (2014). Islamic Law in Theory: Studies on Jurisprudence in Honor of Bernard Weiss. Brill Publishers.
Mehmet Korkmaz. (2018). Ali b. Osman el-Ûşî’nin Yetiştiği İlmi Çevre ve Hicrî VI. Asırda İslâm Eğitim Kurumlarının Genel Durumu. O‘sh: «Ali ibn Usmon O‘shiy» xalqaro ilmiy-amaliy anjumani.
Mehmet Sait Toprak. (2005). Hadiste Derlemecilik Devrinin Başlaması ve Ûşî’nin Nisâb’ul-Ahbâr’ı ile birlikte. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Zharkynbai Sebetov. (2015). el-Fetâva‟s-Sirâciyye Adlı Eseri Çerçevesinde Ali b. Osmân el-Ûşî‟nin Fıkıh İlmindeki Yeri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü.
Abdulqodir ibn Muhammad al-Qurashiy. (1993). Al-Javohir al-muziyya fi tabaqot al-hanafiyya. Ar-Riyod.
Abu Abdulloh ibn Ahmad al-Maqdisiy. (1906). Ahsan at-taqosim fi ma’rifa al-aqolim. Leiden.
Abu Ishoq Istaxriy. (1928). Masolik al-mamolik. Leiden: Maktaba al-Brill.
Abul Fido Ismoil Ajluniy. (1995). Kashf al-xofa va Muzil al-ilbos ammashtahara min al-ohodis ala alsinat an-nos. J. 2. Riyoz: Dor ash-Shomiy.
B.Oruzbayeva. (1979). Qirg‘iz Sovet ensiklopediyasi. Frunze: J. 4.
Yoqut Hamaviy. (1977). Mu’jam al-buldon. Bayrut: Dor as-sodr. J. 1.
Jamil Foiq Sodiqiy. (2005). Kitob Nisob al-axbor li tazkira al-axyor. Istanbul: Hadis Tetkikleri Dergisi. J. 3.
Zahiruddin Muhammad Bobur. Boburnoma. Istanbul: Süleymaniye Ktp., Hüseyin Kazım. Qo‘lyozma. № 84.
Egamberdiyev. (2004) Qirg‘iziston Geografiyasi. Bishkek.
Ibn Havqal. (1992). Kitob surat al-arz. Bayrut: Maktaba al-hayot.
Kotib Chalabiy. (2008). Kashf az-zunun. Bayrut: Dor ihyo at-turos al-arabiy. J. 2.
Kotib Chalabiy. (2008). Kashf az-zunun. Bayrut: Dor ihyo at-turos al-arabiy. J. 1.
Manasbek Maqsudov. (2018). Ali ibn Usmon O‘shiyning kalom ilmidagi qarashlari. Kayseri.
Mahmud ibn Husayn al-Qoshg‘ariy. (1915). Devon lug‘at at-turk. Istanbul. J. 1.
Nikita Yakoblevich Bichurin. (1953). Sobraniye svedeniy o narodax, obitavshix v Sredney Azii v Drevniye vremena. Moskva-Leningrad: 2-tom.
Raxmatullox xoji domla. (1992) Diyorimiz allomalari: Sirojiddin Ali ibn Usmon al-O‘shiy. // Madrasa al-imon jurnali, 1-son.
Sirojuddin Ali ibn Usmon O‘shiy. (2011). Fatovo as-sirojiyya. JAR: Dor ulum az-Zakariyo.
Sirojuddin Ali ibn Usmon O‘shiy. Nisob ul-axbor. Istanbul: Süleymaniye Ktp. – qo‘lyozma. № 1504.
Shamsuddin Maqdisiy. (2002). Ahsan at-taqosim. Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiya.
Yu.Musaxanov. (2001). O‘shiy va Amoliy qasidasi. Anqara: Anqara universitesi.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
How to Cite
