“СИФАТЛАР” БОРАСИДАГИ БАҲСЛАРНИНГ ТАРИХИЙ ЖИҲАТЛАРИ
DOI:
https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2023-3/3Keywords:
салафий, тавлид, вожиб, тафвиз, куфр, “ал-Фиқҳ ал-акбар”, “Китоб ат-Тавҳид”Abstract
Ушбу мақолада Аллоҳнинг сифатлари уларнинг турлари, хусусан Аллоҳнинг муташобеҳ кайфиятсиз сифатлари ва уларнинг таснифланиши борасида “мутақаддим" ва “мутааххир" уламоларнинг фикрлари ҳамда мотуридийя ва ашъарийя мактабларининг қарашлари ва улар орасидаги тафовутлар борасида сўз боради.
Шунингдек мужассималар, мўътазилалар каби бир қанча адашган фирқаларнинг қарашларига Аҳли сунна уламолари томонидан билдирилган кескин раддиялар ёритилган.
Мотуридийлар ва ашъарийлардан иборат аҳли сунна олимлари Аллоҳнинг сифатлари борасида “У зотга ўхшаш ҳеч нарса йўқдир” оятини асос қилиб олганлар. Унга нолойиқ бўлган сифатлардан поклаганлар (танзиҳ). Аҳли суннанинг таъвилга мурожаат қилишларига эса, умматнинг "куфр", "илҳод" ва "тажсим" каби иллатларга тушиб қолиш хавфи туртки бўлган. Зеро, Аллоҳни яратиқларга ўхшатиш, унга аъзоларни нисбат бериш барча даврларда айрим фирқаларнинг қуроли бўлиб келган. Зотан, улар ўз фитналарида исломга янги кирган ажам халқларнинг аввалги эътиқодларидан қолиб кетган тасаввурлардан усталик билан фойдаланганлар.
References
Абу Мансур Мотуридий. (2005). Таъвилот
ал-Қуръон. Бакр Тўпалўғли. Истанбул: Дор
ал-мизон.
Абу Мансур Мотуридий. (2019). Китоб ат-тавҳид. Бакр Тўпалўғли. Истанбул: Дор ал-мизон.
Алоуддин Бухорий. (2013). Мулжима ал-мужассима. Саид Абдуллатиф Фуда. Байрут: Дор аз-захоин.
Ибн Абдулқодир Саққоф. (2010). Сифот-Аллоҳ ал-ворида фи ал-китоб ва ас-сунна. Мактаба
аш-шомила. Ж.1.
Аҳмад ал-Қуртубий. Ал-Жомеʻ ли-аҳкоми-л-Қур‘он / Муҳаммад Иброҳим ал-Ханновий ва Маҳмуд Ҳомид. (2002). Усмон таҳқиқи. Қоҳира: Дор
ал-ҳадим. Ж. 8.
Усмон Ҳасан. (1991). Манҳаж ал-истидлол ало масоил ал-эътиқод иънда аҳли суна вал-жамоа. Мактаба ар-рушд.
Абу Ҳомид Ғаззолий. (1993). Ал-Мустасфо. Дор ал-кутуб ал-илмия. Байрут.
Фахриддин Розий. (1995) Асос ат-тақдис фи илм ал-калом. Муассаса ал-кутуб ас-сақофия. Байрут.
Бадриддин Муҳаммад ибн Абдуллоҳ Заркаший. (1984). Ал-Бурҳон фи улум ал-Қуръон. Қоҳира: Дор ат-турос.
Саъдиддин Тафтазоний. (1913). Матн Таҳзиб
ал-мантиқ ва-л-калом. Қоҳира: Матбаа ас-саъада.
Абу Жа‘фар Муҳаммад ат-Табарий. (1999). Тафсир ат-Табарий. Ж. 12. Байрут: Дор ал-кутуб ал-ʻилмия.
Абдурроҳман Абул Ҳасан Жавзий. (2006). Дафъу шибҳ ат-ташбеҳ. Қоҳира: Мактаба ал-Азҳарийя лит турос.
Ибн Касир. (1990). Бидоя ва ниҳоя. Ж. 10. Байрут: Дарул маориф.
Имом Бағавий. (2018). Маолим ат-танзил. Ар-Риёд: Дор ат-Тоййиба.
Аҳмад ибн Ҳусайн Байҳақий. (2013). ал-Асмо вас сифот. Ар-Риёд: Мактаб ас-саводий лит тавзиъ.
Олусий ал-Бағдодий. (йили кўрсатилмаган). Руҳул маоний. Байрут: Дор иҳя ат-турос ал-аробий.
Мулла Али Қорий. (2001). Миқот ал-мафотиҳ.
Ж. 11. Қоҳира: Дорул кутуб ал-Илмийя.
Ҳофиз ибн Ҳажар ал-Асқалоний. (2015). Фатҳ
ал-борий фий шарҳ саҳиҳ ал-Бухорий. Қоҳира: Дорул кутуб ал-илмийя.
Муҳаммад ибн Абдураҳмон Хумаййис. (2005). Ал-Матуридийя робибат ал-Куллабийя. Қоҳира: Мактаба ал-маориф.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Jahongir Tohirov (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
How to Cite
