Ҳаким Термизий «ал-Амсол мин ал-Китоб вас-сунна» асаринингманбашунослик таҳлили
Keywords:
Тибён ал-амсол, ал-Китоб, суннат, ал-ғизо, улу-л-албоб, расоил, саҳиҳ, ҳадис, мажмуа, мутун, зарбулмасал, ботиний маъно, тадқиқотAbstract
Бу илмий мақолада қомусий аллома Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Али Ҳаким Термизий қаламига мансуб "Ал-Амсол мин ал-Китоб вас-сунна" (Қуръон ва суннатдан масаллар) номли асари манбашунослик жиҳатдан таҳлил этилди. Унинг қўлёзма ва фото нусхалари, шунингдек, мисрлик олимлар доктор Али Муҳаммад Бижовий ва доктор Саййид Жумайлий томонидан тайёрланган икки йиғма-қиёсий матн, шунингдек, доктор Аҳмад Абдурраҳим Сойиҳ, тадқиқотчи Солим Мустафо Бадрий, суриялик олим Али Аҳмад Абдул-Ол Таҳтовийлар томонидан нашр этилган яна учта замонавий нусха ва уларнинг сифатлари ҳақида маълумот берилди. Жумладан, асарнинг Париж миллий кутубхонаси, Туркиядаги «Aşir Efendi» ва «Esad Efendi», Ҳиндистон – Калькутта шаҳридаги «Ал-жамъийя ал-Асиявийя» кутубхоналарида сақланаётган қўлёзма нусхалари ўрганилиб, уларнинг нечанчи асрга мансублиги, қайси хаттот томонидан кўчирилгани, ўзаро фарқли жиҳатлари очиқланди. Шунингдек, асардаги Қуръони карим, ҳадиси шарифдан келтирилган масаллар баён этилди. Шунингдек, асарнинг учинчи қисми – ҳукамо-донишмандларнинг масаллари – га алоҳида тўхталиб, улар Ҳаким Термизийнинг масалларими ёки ҳукамо ва машойихлардан нақл қилган масалларми экани баҳс қилинди. Ҳар учала қисмдаги масаллар адади баёнига тўхталиб, бу борада хорижий ва маҳаллий олимларнинг фикрлари муқояса ва таҳлил қилиниб, асарнинг бир неча замонавий нашрлари асосида сўнги хулоса берилди.
References
Абул Фазл Муҳаммад ибн Мукаррам ибн Манзур. (2009). Лисон ал-араб. Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмийя.
Али Аҳмад Абдул-Ол Таҳтовий. (2006). Шарҳу китоб ал-Амсол мин ас-сунна вал-Китоб. Лубнон: Дар ал-кутуб ал-илмийя.
Али Муҳаммад Бижовий. (1975). Ҳаким Термизийнинг «Ал-Амсол минал-Китоб вас-сунна» асари нашрининг кириш қисми. Қоҳира: Мактабату
Дар ат-турос.
Ал-Ҳаким ат-Тирмизий. (1975). Ал-Амсол минал-Китоб вас-сунна. Али Муҳаммад Бижовий тадқиқоти. Қоҳира: Мактабату Дар ат-турос.
Ал-Ҳаким ат-Тирмизий. (1987). Ал-Амсол минал-Китоб вас-сунна. Саййид Жумайлий тадқиқоти. Байрут: Дар Ибн Зайдун.
Иброҳим Усмонов. (2009). Наводир ал-усул ҳикматлари. Тошкент: Фан.
Иброҳим Усмонов. (2014). Ҳаким Термизий. Тошкент: «Тошкент ислом университети» нашриёт матбаа бирлашмаси.
Иброҳим Усмонов. (2017). Ҳаким Термизий асарларидан сайланма. Тошкент: Мовароуннаҳр нашриёти.
Иброҳим Усмонов. (2018). Орифлар тасаллиси. Ҳаким Термизий асарларидан сайланма. Тошкент: Мовароуннаҳр нашриёти.
Маҳмуд ибн Шариф. (2010). Ал-Амсол фил-Қуръон. Байрут: Дар ал-Ҳилал.
Муҳаммад ибн Аҳмад Қуртубий. (2006). Ал-Жомиъ ли аҳкоми-л-Қуръон. Байрут: Муассасатур-Рисала.
Муҳаммад Иброҳим Жуюший. (1980). Ал-Ҳаким ат-Тирмизий: дироса ли осориҳи ва афкориҳи. Қоҳира: Дар ан-наҳда ал-арабийя.
Саййид Жумайлий. (1990). Ал-Эъжоз ат-тиббий фил-Қуръон. Байрут: Дар ва мактабат ал-Ҳилол.
Солим Мустафо Бадрий тадқиқоти. (2003). Ал-Амсол мин ал-Китоб вас-сунна. Ал-Ҳаким ат-Термизий. Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия.
Таржимон ва изоҳлар муаллифи: Жалолиддин Ҳамроқулов. (2015). Ҳаж ва унинг сирлари. Тошкент: Мовароуннаҳр.
Тоҳир Жазоирий. (2010). Тавжийҳун-назар ила усулил-асар. Абдулфаттоҳ Абу Ғудда тадқиқоти. Ҳалаб: Мактабат aл-матбуот aл-исломия.
Холид Заҳрий. (2013). Ҳакиму Хуросон ва анис аз-замон. Работ: Дар ал-Амон.
«Hürriyet» газетаси. (2012.21.03). «Истамбул» исми нереден гелиёр» номли мақола. Туркия.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Bahodirjon AZAMOV (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
