МОТУРИДИЙЛИКНИНГ МОВАРОУННАҲР ТАСАВВУФ ИЛМИ РИВОЖИГА ТАЬСИРИ (IX-XX АСРЛАР)

Authors

  • Ibrohim USMANOV O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi o‘quv ishlari bo‘yicha prorektori

DOI:

https://doi.org/10.47980/10.47980/MOTURIDIY/$%7byear}-$%7bissue}/$%7bid}

Keywords:

Муқаллид, Алишер Навоий, ҳанафий-мотуридий таълимоти, Нақашбандийлик, Муътазилийлик

Abstract

Ушбу мақолада Мовароуннаҳр диёрида тасаввуфнинг кенг ёйилишида ҳанафийлик ва мотуридийлик таълимотининг тутган ўрни, ўлкада фаолият олиб борган илк суфийлар, мамлакатда тарқалган турли тариқатлар ҳамда уларнинг ақидавий қарашлари уларнинг асарлари асосида таҳлил қилинган. Шунингдек, мақолада бугунги Ўзбекистонда тасаввуфнинг жамият ҳаётида тутган ўрни ва унинг ўзига хос жиҳатлари ҳам ёритиб берилган.
Қадимдан Мовароуннаҳрда фиқҳий мазҳаблардан ҳанафийлик кенг тарқалган, ақидавий масалалар эса мотуридийлик таълимоти асосида кўриб чиқилган. Шунинг учун Мовароуннаҳр тасаввуфи ақидавий масалаларда Имом Мотуридий тамойилларига асосланган эди. Суфийлик минтақа мусулмонлари ҳаётида муҳим роль ўйнаган. Aйниқса, мўғуллар босқини даврида ва ХIII асрдан кейин ҳанафий уламоларнинг ворислари сифатида пайдо бўлган суфий шайхларнинг таъсири кучайиб борган. Мақола хулосасига кўра, Мовароуннаҳр суфийлари асрлар давомида яссавия, нақшбандия ҳамда қодирия йўлини тутган бўлсалар-да, фиқҳда ҳанафийлик, ақидада мотуридийлик тамойилларига қатъий эргашганлар.

References

Abdulahatov, N., and others, Homeland of Hazini, Tashkent, Yangi Asr Avlodi, 2010.

Abdulmajid, H. Navoidan Chu Topqaylar Navoye, Tashkent, Hilal-Nashr, 2014.

Abdurahim ibn Ali Sheikhzada, Nuzum Faroid va Jam’ Favaid, Cairo, Matbaa Adabiyya, 1317 AH.

Abdurahim, A., Pearls of Faith, Commentary for Bad’ul Amoli, Tashkent, Tashkent Islamic University Printing House, 2012.

Abu Hanifa Nu’man, Al-Fiqh al-Akbar / Translation by Oltinkhon Tura S., M., Tashkent, Adolat, 2003.

Abu Hanifa, Fiqhi Akbar // Texts of Creed, Prepared by Abdushukurov, R., Tashkent, Tashkent Islamic University, 2006.

Abu Ja’far Tahavi, Aqida Tahaviyya // Texts of Creed, Prepared by Mansur, A., Tashkent, Tashkent Islamic University, 2006.

Abul Yusr Pazdavi, Usul ad-Din / Prepared by Paterlens, H., Cairo, Maktaba al-Azhariyya li-t-Turos, 2003.

Ahmad Sirhindi, Cairo, Dor al-Kutub al-Ilmiyya, 2004, vol.2.

Ahmad Yassavi, Divani Hikmat // Prepared by Abdushukurov, R., Tashkent, Ghafur Ghulam, 1992.

Akimushkin, O., Naqshbandiyya / Encyclopedic Dictionary of Islam, Moscow, Nauka, 1991.

Aqaid An-Nasafiyya // Texts of Aqaid, Prepared by Mansur, A., Tashkent, Tashkent Islamic University, 2006.

Azimkhoja Eshan, Murad al-Ashiqin, Tashkent, A.Navai State Museum, 2009.

Babarahim Mashrab, Mabdai Nur / Prepared by Abdullah, I., Tashkent, Fan, 1994.

Baraka, A., Al-Hakim ai-Tirmidhi vaNazariyyatuhu fi-l-Vilaya, Cairo, Majma’ al-Buhus al-Islamiyya, 1971.

Gharibi, N., Qissai Amoli, Commentary and Poems of Creed, Tashkent, Tashkent Islamic University Printing House, 2008.

Ghijduvani, A., Risalai Sahibiya / Sultan of the Zikr of Soul, Prepared by Rajabova, I., Bukhara, Bukhara, 2007.

Hakim Tirmidhi, Bayan al-Farq bayn as-Sadr val-Qalb va-l-Fu’ad va-l-Lubb.

Hakim Tirmidhi, Navadir al-Usul, Tashkent, vol.2.

Hasanov, B., Azimi and His Divan Mirad alAshiqin // Azimkhoja Eshan, Introductory part of Murad al-Ashiqin, Tashkent, A.Navai State Museum,

Hazini, Divan / Prepared by Jurabayev, O., Tashkent, Tamaddun, 2010.

Jurabayev, O., Hazini and His Divan/ Hazini, Divan, Introduction of the edition, Tashkent, Tamaddun, 2010.

Juzjani, A., Sufism and Human Being, Tashkent, Adolat, 2001.

Kalabadi, Taarruf, Beirut, Dor al-Kutub il-miyya, 1993.

Kamil Avaiza, Al-Hakim at-Tirmidhi al-Faqih an-Naqid.

Khalid Naqshbandi, Al-iqd al-Javhari fi-l-farq Bayna Qudrat al-abd va Kasbihi inda al-Maturidi va-lAshari / Ash-Sheikh Khalid Naqshbandi – al-Alim vall-Mujaddid. Studies of Nizar Aboza, Cairo, Damascus, Dor al-Fikr al-Muosir, 1994.

Khoja Muhammad Parsa, Fasl al-Khitab (lithographic copy), Tashkent, Ghulam Hasan Arifjanov.

Knysh, A., The Muslim Mysticism, Moscow, Dilya, 2004.

Kubra, The Sufi Life // Prepared by Haqqul, I., Bektash, A., Tashkent, Movarounnahr, 2004.

Laknavi, Fav’id al-Bahiyya fi Tarojum alHanafiyya, Beirut, Dor al-Arqum, 1998.The Maturidiyya. 2021. № 224 E-ISSN 2181-189X ISSN 2181-1881

Mahdumi A’zam, Risalai Wujudiyya, manuscript, Tashkent Islamic University, Depository of Sources.

Mas’ud ibn Umar ibn Abdullah Sa’duddin Taftazani, Sharh Aqaid an-Nasafi, Cairo, Maktaba alAzhariyya li-t-Turos, 2000.

Muminov, A., Role and Place of the Hanafi Ulema in the Life of the Cities of Central Mawarannahr (2nd-7th/8th-13th centuries), PhD Thesis, Tashkent, 2003.

Muminov, A., Abu Mansur al-Maturidi in Samarkand // Ulug bir chinar Maturidi, international conference materials, Turkey, Eskishhar, Apr. 28-30,

Parsa, Issues of Creed, Manuscript, AS RU Centre for Oriental Manuscripts, call no.3844/3.

Radtke, B., Theology and Islamic mysticism in Khorasan and Transoxiana / Sufism in Central Asia (foreign studies), Saint Petersburg, 2001.

Sayyid Jamili, Akhmad Sayih, Introductory part of Navadir al-Usul by Hakim Tirmidhi, Cairo, Dar Ar-Rayyan li-t-Turas, 1988.

Shihabiddin Ahmad ibn Ibrahim Tunisi, Nashrul La’ali Bisharhi Bad’il Amali, Cairo, 2007.

Sirajiddinov, Sh., Theology of Sufi Allayar, Tashkent, Imam al-Bukhari International Fund, 2001.

Sufi Allayar, Sabot ul-Ajiziyn, Tashkent, Cholpon, 1993.

Sulaymanov, I., Legacy of Qori Khoqandi, Tashkent, Tamaddun, 2014.

Tajuddin as-Subki, Tabaqat ash-Shafi’iyya alKubra, vol.6 / Prepared by Mustafa Ahmad Ata, Beirut, Dar al-Kutub al-‘ilmiyya, 1999, T.I.

Tajuddin Yolchiqul O’ghli, Risolai Aziza Sharhu Sabotul Ajiziyn, Tashkent, 2000.

The Holy Koran. Meaning: Vision perceives Him not., See Holy Koran, Translation of the Meanings and Commentary, Mansur, A., Tashkent, Tashkent Islamic University, 2004.

Usmanov, I., Influence of the Teachings of alHakim at-Tirmidhi on the Worldview of Ibn al-Arabi // Bukhari Lessons, Tashkent, 2003, no.4.

Yaqub Charkhi, Tafsiri Charkhi, Tashkent Islamic University, Depository of Sources, call no.80, lithographic copy.

Yuldashkhodjayev Kh., Place of Musakhan Dahbidi in the Development of the NaqshbandiyyaMujaddidiya Sufi Order (the 18th Century), Phd, author’s abstract, Tashkent, 2008.

Yusuf Khamadani, Scales of Life (Rutbat ulHayat), Tashkent, Yangi Asr Avlodi, 2003.

Downloads

Submitted

2025-02-03

Published

2025-02-06

How to Cite

(1)
USMANOV, I. МОТУРИДИЙЛИКНИНГ МОВАРОУННАҲР ТАСАВВУФ ИЛМИ РИВОЖИГА ТАЬСИРИ (IX-XX АСРЛАР). moturidiylik 2025, 1 (2), 12-24. https://doi.org/10.47980/10.47980/MOTURIDIY/${year}-${issue}/${id}.

How to Cite

(1)
USMANOV, I. МОТУРИДИЙЛИКНИНГ МОВАРОУННАҲР ТАСАВВУФ ИЛМИ РИВОЖИГА ТАЬСИРИ (IX-XX АСРЛАР). moturidiylik 2025, 1 (2), 12-24. https://doi.org/10.47980/10.47980/MOTURIDIY/${year}-${issue}/${id}.

Similar Articles

11-20 of 46

You may also start an advanced similarity search for this article.