“ШАРҲ АТ-ТАЪВИЛОТ” АСАРИ ҚЎЛЁЗМАЛАРИНИНГ МАНБАШУНОСЛИК ТАВСИФИ

Ikhtiyor Abdurahmonov

doi:10.47980/MOTURIDIY/2023-1/11

Authors

Ikhtiyor Abdurahmonov Chief research fellow of the Imam Maturidi International Scientific Research Center. 11, A.Kadiri str. 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/MOTURIDIY/2023-1/11

Keywords:

Мотуридий, Насафий, Самарқандий, тафсир, “Таъвилот ал-Қуръон”, “Шарҳ ат-Таъвилот”, қўлёзма, кодикология

Abstract

Мазкур мақолада Алоуддин Самарқандийнинг “Шарҳ ат-Таъвилот” асари (Имом Мотуридийнинг “Таъвилот ал-Қуръон” асарига ёзилган ягона шарҳ)нинг дунё кутубхона фондаларида сақланаётган қўлёзмалари нусхаларининг кодикологик ва манбашунослик таҳлили ёритилган. Шунингдек, мақолада қўлёзма нусхаларнинг ўзига хос жиҳатлари, хаттотлар ҳақида маълумотлар, асарнинг муқоваси ва ҳошияларида келтирилган нодир маълумотлар ҳам ўрин олган. Жумладан, Абу Мансур Мотуридий асарларининг Ҳофизиддин Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Наср Бухорий (ваф. 693/1294)гача бўлган санади келтирилган. Ундан ташқари, мақолада Жоруллоҳ кутубхонаси 47 рақамли қўлёзмасининг хаттоти асли эронлик Абу Исҳоқ Домғоний ҳақида ҳам маълумотлар берилган.
Бундан ташқари, мақолада “Шарҳ”га ёзилган ҳошия ҳақида ҳам маълумот келтирилган. ЎзР ФА ШИ Қўлёзмалар фондида сақланаётган №3249 рақамли ҳамда Саудия Арабистони “Уммул қуро” университети қўлёзмалар фондида сақланаётган №10970 рақамли қўлёзмада бир хил изоҳ ва ҳошиялар мавжудлиги, мазкур ҳошиялар араб ва форс тилларида ёзилган бўлиб, асосан луғавий жиҳатни ёритишга қаратилгани, шунингдек, ҳошияда бошқа тафсир китоблардан нақлларни ҳам учратиш мумкинлиги таъкидланган.

References

Bekir Topaloğlu. (2019). Te’vilatu’l-Kur’an. Istanbul: Ensar Neşriyat.

Fuad Sezgin. (1983). Tarixu’t-Turasi’l-Arabi. J. 1. ar-Riyod : Camiatu’l-İmam Muhammed.

Karabulut. (1990). Mujamu’t-Tarixi’t-Turasi. Bayrut: Dor al-Kutub al-Ilmiya.

Muminov A., Ziyodov Sh. (1998). Nouvelles des Manuscrits du Moyen – Orient. № VII/1,. Parij: Фишлар.

Vanlıoğlu. (2019). “Te’vilatu’l-Kur’an t.m”, чIstanbul: Ensar neşriyat.

Алоуддин Самарқандий. (йили кўрсатилмаган). Ат-Таъвилот ал-Мотуридия фий баён усул аҳлис-сунна ва усул ат-тавҳид”. Қўлёзма. ЎзР ФАШИ Қўлёзмалар фонди № 3249. Тошкент: нашриёти кўрсатилмаган.

Имом Заҳабий. (2003). Тарихул ислам ва вафаятул аъян. Байрут: Дор ал-ғарб ал-исламий.

Ш.Зиёдов. ( 2003). Мотуридий ёзма мероси ва унинг “Китоб ат-таъвилот” асари. Тошкент: Ўз ФА ШИ.

Юсуф ибн Туғру Берди. (1984). Ал-Манҳал ас-софий. Қоҳира: Ал-ҳайъа ал-мисрийя ал-омма лил-китаб.