SHAMSUDDIN SAMARQANDIYNING XRISTIANLIK HAQIDAGI QARASHLARI
Keywords:
Islom, xristianlik, Shamsuddin Samarqandiy, Injil, munozara, ilohiyotAbstract
Tarixan musulmon va xristianlar o‘rtasida teologik munozara va raddiya an’analarida musulmon ilohiyotshunoslari muhim o‘rin tutgan. O‘z o‘tmishida turli dinlar va madaniyatlar beshigi bo‘lgan Samarqand viloyati musulmon-xristian diniy munozara an’analarida inkor etib bo‘lmas mavqega ega. Maqolada ko‘rib chiqilgan Movarounnahr hanafiylik-moturidiylik maktabi vakili Shamsuddin Samarqandiyning xristianlik tarixi
va Injil haqidagi qarashlari musulmon dinshunosligida o‘ziga xos o‘ringa ega. Samarqandiy qarashlarida asosan xristianlik ta’limoti shakllanishi va ta’limotdagi «muqaddas uchlik» e’tiqodiga katta e’tibor qaratilgan. Samarqandiy «hulul» va «birlik» («muqaddas uchlik») tushunchalari haqida o‘zining mantiqiy xulosalari bilan bir qatorda Injil matnlaridan ham iqtiboslar orqali dalillar keltirgan. Maqolada mazkur ikki tushuncha doirasida Samarqandiyning xristianlik ilohiyoti, xususan, «xudo» haqidagi fikrlari baholandi va shu asosda hanafiy-moturiylikning raddiya an’analarini ochib berishga harakat qilindi.
References
Ebu’l-Muîn en-Nesefî (1993). Tabsıratü’l-Edille, thk. Hüseyin Atay, Ankara, , I.
Fadıl Ayğan (2014). Matürîdî Kelamcı Şemsüddîn es-Semerkandî’nin Hıristiyanlık Eleştirisi // Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi , Cilt-Sayı 46, Nisan 2014.
Georg Ostrogorsky (1995). Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara.
İbrahim Kaplan (2008). «Hıristiyan Teolojisiyle Etkileşimi Açısından Erken Dönem Kelamı», Kelam Araştırmaları Dergisi, 6/2.
İsmail Yürük (1987). Şemsüddin Muhammed b. Eşref el-Hüseynî es-Semerkandî’nin Belli Başlı Kelamî Görüşleri-Allah ve İman Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
Maria Adelaide Lala Comneno (1997). «Nestorianism in Central Asia During the First Millennium: Archaeological Evidence», Journal of the Assyrian Academic Society, 11.
Maurice Casey (1991). From Jewish Prophet To Gentile God: The Origins and Development of New Testament Christology, Cambridge.
Mâtürîdî (2005). Kitâbü’t-Tevhîd, thk. Bekir TopaloğluMuhammed Aruçi, Ankara.
Mehmet Aydın (1998). Müslümanların Hıristiyanlara Karşı Yazdığı Reddiyeler ve Tartışma Konuları, Ankara.
Muhammed Ataürrahim-Ahmed Thomson (2009). Bir İslam Peygamberi Hz. İsa, çev. Gülsüm Mehdiyev, İstanbul.
Osman Aydınlı (2018). Semerkant tarihi: Fethinden Sâmânîler’in yıkılışına kadar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Qur’oni karim ma’nolari tarjimasi va tafsiri // Tarjima va tafsirlar muallifi Abdulaziz Mansur. Toshkent: «Toshkent islom universiteti» nashriyot-matbaa birlashmasi, 2018.
Şaban Ali Düzgün (2011). «İmam Matürîdî ve Semerkant Bölgesinde Ana Düşünce», Mâtürîdî’nin Düşünce Dünyası, ed. Şaban Ali Düzgün, Ankara.
Semerkandî, es-Sahâifu’l-İlâhiyye, Süleymaniye Ktp. Şehid Ali Paşa, No: 1688.
Şinasi Gündüz (2004). Pavlus: Hıristiyanlığın Mimarı, Ankara.
Taşköprüzâde Ahmed b. Mustafa (1985). Miftâhu’ssaâde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzuâti’l-ulûm, Beyrut.
The Early Christian-Muslim Dialogue (632-900 A.D): Translations With Commentary, ed. N.A. Newman, Hatfield, Pennsylvania, 1993.
Vadi Z. Haddod (2008). «Boqilloniy: X asrning spekulyativ ilohiyotchisining xristianlikning asosiy ta’limotlarini rad etishi», trans. Sulaymon Akkush
Wilhem Barthold (1925). «Orta Asya’da Moğol Fütuhatına Kadar Hıristiyanlık», çev. Köprülüzâde Ahmet Cemal Bey, Türkiyat Mecmuası, 1.
Downloads
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Odiljon ERNAZAROV (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
