Qur’oni karimning eski turkiy tildagi o‘girmasi

Abstract

Maqolada Qur'oni karimning eski turkiy tildagi o‘girmasi va uning ilmiy ahamiyati tahlil etilgan. Ushbu tarjima islom sivilizatsiyasining turkiy xalqlar orasida tarqalishi va bu davr yozma madaniyatining rivojlanishida katta rol o‘ynagan. Maqolada asarning yozilgan davri, til xususiyatlari va uslubi keng yoritilgan. Eski turkiy tilga xos lug‘aviy qatlamlar, grammatik tuzilmalar, fonetik o‘zgarishlar va sintaktik o‘zgarmalar chuqur tahlil qilinadi. Tarjima XI asrda bajarilgan bo‘lib, o‘sha davr turkiy yozma adabiy tilida diniy-falsafiy atamalar tizimi mukammal darajada ishlab chiqilganini ko‘rsatadi. Ushbu matnning qadimgi va hozirgi turkiy tillar orasidagi farqlarini tahlil qilish orqali, o‘girma tili va uning uslubi hamda turkiy tilning o‘ziga xosligi haqida qimmatli ma’lumotlar keltirilgan. Maqolada qo‘lyozmaning o‘ziga xos jihatlari, matnning shakli va yozilish tarzi haqida batafsil ma’lumot berilgan. Ushbu nodir asarning to‘liq qo‘lyozmasi hozirda Istanbuldagi Turk Islom asarlari muzeyida saqlanmoqda. Matnda Qur’on oyatlarining turkiy tilga tarjimasi aniq va so‘zma-so‘z berilgan bo‘lib, unda arab tilidagi jumla strukturasiga moslashuv, turkiy tarjimaning o‘ziga xos uslubi va qoidalari ishlab chiqilgan. Tarjima jarayonida ishlatilgan lug‘at qatlami va diniy atamalarning turkiy ekvivalentlari, shuningdek, qadimgi turkiy tilning boy imkoniyatlari, arabcha atamalar va so‘zlarning turkiy til qonuniyatlari asosida qayta yaratilishi chuqur tahlil qilingan. Bundan tashqari, maqolada Qur'oni karimning arabcha matni va turkiy o‘girmasi o‘rtasidagi farqlar, diniy-falsafiy atamalarning turkiy tilga kiritilishi jarayoni ham yoritilgan.