ХII АСРДА МОВАРОУННАҲРДА ЯРАТИЛГАН ФИҚҲИЙ АСАРЛАРДАГИ ОИЛАВИЙ МАСАЛАЛАР ТАҲЛИЛИ

Nigora YUSUPOVA

doi:10.47980/

Authors

Nigora YUSUPOVA Doctor of Jurisprudence, Docent of the Department of ISESCO and Islamic Studies of the International Islamic Academy of Uzbekistan. A.Kadiri str. 11, 100011, Tashkent

DOI:

https://doi.org/10.47980/

Keywords:

фиқҳ, фақиҳ, фатво, манба, қози, ҳукм чиқариш, шарҳ, Қуръон, ҳадис

Abstract

Ушбу мақола Мовароуннаҳрда XII асрда яшаб ижод этган ҳанафий мазҳабининг беназир фақиҳлари Бурҳониддин Марғиноний, Ифтихоруддин Тохир ал-Бухорий, Алоуддин Самарқандий, Алоуддин
ал-Косоний каби йирик алломаларнинг илмий фаолиятини таҳлил қилишга бағишланган. Мақолада мазкур алломаларнинг бугунги даврда ҳам аҳамиятини йўқотмаган машҳур асарларининг тузилиши, услуби, ундаги боблар ва мавзулари ҳам илмий таҳлил этилган. Шунингдек, мақолада улар асарларининг фиқҳ илмида тутган ўрни ҳақида алоҳида тўхталиб Маворауннаҳр алломаларининг оилавий муносабатлардаги қарашларида ўз ифодасини топган умуминсоний қадриятлар ва инсонпарварлик ғоялари, Шарққа хос ахлоқий тарбия тамойиллари ҳақида бевосита фиқҳий манбаларни таҳлил қилган ҳолда хулосалар берилган. Бундан ташқари мақолада оила аъзолар онгига миллий ғоя, оилавий қадриятлар, ватанпарварликни сингдиришда минтақада азалдан анъана сифатида қаралган муқаддас манбаларда мустаҳкамланган ислом таълимотидаги оилавий муносабатларнинг моҳияти, никоҳ риштасининг муқаддаслиги, оила аъзолари ўртасидаги ўзаро шахсий ва мулкий ҳуқуқ ва мажбуриятлар, она ва фарзанд муносабатлари, қариндошчилик алоқаларига оид бурч, масъулият каби тамойилларнинг ўзига хос хусусиятлари ва ижтимоий-иқтисодий, маънавий-маданий асосларига алоҳида урғу бериш лозимлиги ҳам таҳлил этилган.

References

Burhoniddin al-Marg‘inoniy. Al-Hidoya. – Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya, 1990. J. 3–4. – 632 b.

Iftixoruddin Tohir ibn Abdurrashid al-Buxoriy. “Xulosat al-fatovo”. – Turkiya: Istanbul muftiyligi kutubxonasi. Fiqh bo‘limi // Qo‘lyozma. Inv.R: №140. 1667.

Ismoil Posha al-Bag‘dodiy. Hadiyatul-orifin li-asmail muallifin va osorul-musannifin. – Istanbul: 1951. J. 1. – 430 b.

Karimov I.A. O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisodiyot, siyosat, mafkura. – T.: O‘zbekiston, 1996.

Komilov M. Movarounnahrda fiqh ilmining rivoji va faqih Alouddin Samarqandiy. – Toshkent: Istiqlol, 2006. – 208 b.

Laknaviy Muhammad Abdulhay al-Hindiy. Al-Favoid al-bahiyya fi tarojum al-hanafiyya. – Bayrut: Daralkutub al-islamiy, 1998.

Laknaviy Muhammad Abdulhay al-Hindiy. Al-Favoid al-bahiyya fi tarojum al-hanafiyya. – Qohira, 1906.

Majid Hadduriy, Herbert Lebisni. Islomda huquq, Tehron-Nyu York: 1958.

Mo‘minov A. “Movarounnahr musulmonlari: hanafiylar” // Sharqshunoslik, №9 / 1999.

Laknaviy Muhammad Abdulhay al-Hindiy. Hidoya muqaddimasi sifatida yozilgan risola. – Lakhnau: 1974.

Muhammad Amim al-Ehson al-Mujaddidiy al-Barkatiy al-Hanafiy. Qovaid al-fiqh. – Karachi: 1987. J. 1.

Mustafo ibn Abdulloh ar-Rumiy al-hanafiy ash-shahir bi-Hoji Halifa. Kashf az-zunun an asmo al-kutub val-funun. – Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya, 1992. J. 1.

Mustafo ibn Abdulloh ar-Rumiy al-Hanafiy ash-shahir bi-hoji Halifa. Kashf az-zunun an asmo’ al-kutub va-lfunun. – Istanbul: Al-Olam. J. 1. – 294 b.

Saidov A.H. Burhoniddin Marg‘inoniy – buyuk huquqshunos. – Toshkent: Mir ekonomiki i prava, 1997.

Sayyid Muhammad Amin Obidin ibn Sayyid Umar Obidin ibn Abdulaziz ad-Dimashqiy al-Hanafiy. Hoshiyatu Roddul-muhtor alad-Durril-muxtor sharh

tanvirul-absor. 2-nashr. “Dor al-fikr”,1966. J. 6.

Toshkulov. J., Yusupova N., Bekmirzaev I., Sarsenboev O., Masaidov S. Islom huquqshunosligi. O‘quv qo‘llanma. – T.: Toshkent islom universiteti nashriyot

matbaa birlashmasi, 2014.

Toshko‘prizoda Ahmad ibn Mustafo. Miftah as-sa’oda va misbah as-siyoda. Haydarobod, 1905. J. 2.

Fahruddin Abulmahofir Hasan ibn Mansur O‘zgandiy. Fatovoi Qozihon. Toshkent islom universiteti Manbalar hazinasi. Toshbosma nusxa. – № 123.

Yusupova N.J., Juzjoniy A.Sh. Burhoniddin Marg‘inoniy: Hayoti va ilmiy merosi. – T.: Akademiya, 2007.

Yusupova N.J. Samarqandlik buyuk olima. // – T.: Hidoyat, 2011. – № 1.

Yusupova N. J. Movarounnahr hanafiy faqihlari asarlarida oilaviy munosabatlarni mustahkamlashga oid qarashlarning mohiyati. Monografiya. – Т.: Toshkent islom universiteti, 2018.